"Iemand, wiens missie geheel afhangt van zijn geheime identiteit" - dáár staat een komma teveel! 'wiens missie...' is immers een beperkende bijzin? O js: de taalprof is dus een man ('wiens'). De taalfrik
@Aart Waterman: moet dat niet "spellingfrik" zijn, waar je mee ondertekent? Of in moderner jargon, "spellingfreak"? Je hebt gelijk dat het hier een beperkende bijzin betreft, maar ik zou hier vanwege de intonatie toch heel graag een komma laten staan. Zelfs nu je me erop wijst laat ik hem liever staan. En dat de Taalprof een man zou zijn: zijn gebruik van het persoonlijk voornaamwoord "hij" zou ook al een sterke aanwijzing kunnen zijn. Maar bedenk: de echte Taalprof kan ook liegen over zijn (of: haar!) identiteit.
@Suzan: ik heb dit gevraagd aan de beheerder, maar die zegt dat een RDF-bestand ook moet werken. Hij zegt letterlijk: "Ik kan hem in mijn Google Startpagina en m'n RSS Reader prima lezen". Ik kan dit zelf ook niet goed oplossen.
Vreemd, want ik gebruik de RSS Reader van Google (www.google.com/reader), die hetzelfde is als de google startpagina. Ik zal eens kijken of ik er iets over kan vinden.
Altijd weer lastig dit soort kleine kwesties, en veelal niet te vinden in Renkema's Schrijfwijzer: zeg je 'de reden dat...' of 'de reden waarom'? (En waarom ook alweer?)
@redactiewurm: hier kan ik niets aan doen. De auteur van de reactie staat vermeld ONDER het bericht, onder de streep. Ik weet dat het er gek uitziet, maar ik kan dit niet veranderen. Dat is de software van web-log. En om je vraag te beantwoorden: er zijn nogal wat zelfstandige naamwoorden die een bijvoeglijke bijzin met het voegwoord 'dat' (niet het betrekkelijk voornaamwoord 'dat') kunnen krijgen: 'feit, gegeven, bewering, kans, veronderstelling, gevoel, moment, ...'. Het woord 'reden' lijkt me ook zo'n woord. Net zoals je kunt zeggen "de kans dat het regent is groot" kun je zeggen "de reden dat het regent is de lage luchtdruk." Bij elk zelfstandig naamwoord kun je een bijvoeglijke bijzin krijgen met betrekkelijk voornaamwoordelijk bijwoord. "de reden waarom..." kan dus altijd. Echter, omdat het woord "waarom", los gebruikt, eigenlijk al is gaan betekenen: "om welke reden", lijkt de bijzin met "waarom" mij een beetje dubbelop.
Wanneer ik in de FAQ op de link naar "- Wat is een werkwoordelijk gezegde?" klik, kom ik hier eruit: http://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/02/wat_is_een_naam.html Waar vind ik nu de juiste pagina? Groetjes, Susa
@susa: in deze log wordt het verschil tussen naamwoordelijk en werkwoordelijk gezegde uitgelegd. Als je weet wat een naamwoordelijk gezegde is, weet je automatisch ook wat een werkwoordelijk gezegde is. De titel is misschien verwarrend?
Ik kan wel degelijk een imperatief in de verleden tijd gebruiken. Als ik met mijn matti (vriend) Ahmed op straat loop en een heerschap met een opvallend kapsel passeert ons, zeg ik bijvoorbeeld "Checkte ("keek") die man!" - is dat een eigenaardigheid van jongerentaal, of gewoon Nederlands?
@Waris: hm, interessant! De imperatief van de voltooid verleden tijd is bekend ("Had het dan niet gedaan!"), maar deze kende ik niet. Wat bedoel je precies als je dat zegt? Bedoel je dan iets als "je had hem moeten zien, die man"? Dat zou overeenkomen met die imperatief van de voltooid verleden tijd. Ken je meer voorbeelden? Heb je ook voorbeelden die op papier staan, bijvoorbeeld in een tijdschrift of een jongerenkrant? Dat zou helemaal interessant zijn!
@Michel: Dank voor het compliment! Tja, "relaxed" is volgens mij de rechtstreekse ontlening van het Engelse woord "relaxed", en "relaxte" is de fonetische weergave van de Nederlandse verbuiging daarvan (wel in Van Dale, niet in de Woordenlijst). En "gerelaxt" is het voltooid deelwoord van het Nederlandse werkwoord "relaxen" dat de vernederlandsing is van het Engelse werkwoord "to relax". En omdat die stamvorm eindigt op een stemloze medeklinker (de "s" van de "x") komt daar in de verleden tijd "-te" bij, dus in de voltooide tijd een "t". Maar nu heb ik het toch ineens over spelling, en daar weet ik helemaal niets van!
Het verschil tussen 'hen' en 'hun' moet blijven bestaan, volgens bezoekers van het weblog van de Taaladviesdienst. 48,6% vindt het je reinste taalverloedering als we geen onderscheid zouden maken tussen hen en hun (zie http://taal.web-log.nl/taaladviesdienst/2007/01/moet_het_versch.html). Toch vreemd, want er is in de natuurlijke taal toch helemaal geen onderscheid tussen hun en hen als voorwerp? (ik heb het niet over hun als bezittelijk voornaamwoord) Ik ben benieuwd wat de taalprof hiervan vindt!
@taalprof over 'gerelaxt' en 'gerelaxt': ik las net op nu.nl dat het bekende ezelsbruggetje ''t kofschip' plaats heeft gemaakt voor 'xtc-koffieshop'. Dat verklaart meteen ook de '-t' achter een x Leuke site verder!
@suzan: ik heb de enquète, de uitslag en de commentaren gezien, maar ik begrijp niet wat de cijfers betekenen. Sommige reageerders lijken te denken dat het ook gaat om de gevallen waarbij 'hun' als onderwerp wordt gebruikt, anderen gaat het om taalverloedering of regelzucht in het algemeen. Als de vraag was geweest: "Moeten we de regels voor 'hen' en 'hun' niet eens herzien, of aanscherpen?", dan was de uitslag ongetwijfeld heel anders geweest. Het paradoxale zit hem trouwens volgens mij in dit soort regels zelf: als ze aansluiten op een algemeen taalgevoel zijn ze voor de meeste mensen overbodig, en doen ze dat niet dan hebben ze eigenlijk geen basis in de taalgemeenschap. De hen-hun-regel bij voorwerpen is daarbij ook nog eens verworden tot het clichévoorbeeld van een regel die niemand snapt of toe kan passen. Daardoor is discussie juist over die regel heel lastig. Misschien vinden de taalgebruikers het in meerderheid juist prettig dat er een paar regels zijn die niemand begrijpt en waar massaal tegen "gezondigd" wordt, zodat je een zekere zorgvuldigheid kunt etaleren door er expliciet aan (te proberen) te voldoen. Aan de andere kant zijn die regels dan ook een prettig "excuus" om te kunnen zeggen "het is allemaal zo moeilijk, die grammatica, dat is toch voor niemand te begrijpen!" En dan kun je ook nog eens zonder problemen die regels naast je neerleggen, want in de meeste gevallen wordt dat toch niet opgemerkt. Ja, misschien is het dat wel. Ik weet het niet.
@Steven: De taalprof had het al gezien: http://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/12/op_de_rtlredact.html Maar let op: het ezelsbruggetje, of het nu het kofschip of de xtc-koffieshop is, "verklaart" natuurlijk niets! Dat is juist het wezen van een ezelsbruggetje, dat het een hulpmiddeltje is als je de echte oorzaak niet snapt. De reden voor de spelling "gerelaxt" is de klank "t" in "relaxte". En de oorzaak voor die klank is de scherpe (stemloze) klank van de "ks" in "relaxen".
Beste Taalprof, Het stappenplan bij de vervoeging van wederkerige werkwoorden in de gebiedende wijs: 1. Betreft het een wederkerend ww. of gewoon werkwoord? 2. Is u = een wederkerend vnw. of is u = het onderwerp van de zin? 3. Verplaatsingstruc (vervang het werkwoord door een ander waarvan de uitgang wel hoorbaar is) Hoe los je de volgende zin op? Word_u maar bewust van de moeilijke vraag! 1.In Van Dale staat zowel 'zich bewust worden' als 'bewust worden' 2. Moeilijk dus om te definiëren wat 'u' is in de zin. Een voornaamwoord of onderwerp 3. Verplaatsingstruc kan dus niet toegepast worden. Kunt u mij helpen? Vermoedelijk is het geschreven zonder uitgang-t. Bedankt.
Beste taalprof, Woordleer: Binnen een uur ben ik weer terug. Is het werkwoord 'zijn' hier een zelfstandig werkwoord of een kopppelwerkwoord. Velen beweren dat het een koppelwerkwoord is aangezien 'weer terug' een gezegde zou zijn. Maar is het niet zo dat wanneer je het werkwoord 'zijn' kunt vervangen door 'zich bevinden' dat het dan een zelfstandig werkwoord is? Ik bevind me weer terug. Is dat niet een plaatsbepaling? Met de beste groetjes,
@Syl: vervang 'u' door 'je' en kijk of het 'jij' kan worden: 'Word_ jij maar bewust van de moeilijke vraag'. Volgens mij klinkt dat niet. Dus 'je' is hier zeker wederkerend voornaamwoord. Dan is 'u' dat hier ook. Dus 'word' is een gebiedende wijs.
@Syl: ''ik bevind me weer terug" ? Vind je dat goed klinken? Je bevindt je altijd ergens, en 'terug' is geen plaats. Hoewel je 'terug' als bijwoord moet benoemen, is het naar mijn mening wel degelijk predicatief, net als 'weg' of 'weer aanwezig'. Het kan ook met andere koppelwerkwoorden (blijven, raken, lijken, blijken, schijnen). En het kan ook als bepaling van gesteldheid optreden: 'eenmaal terug begon hij zich meteen overal mee te bemoeien'.
Beste taalprof, Sorry voor de herhaling van mijn vraag: Maar kunt u nog eens uw argument hard maken i.v.m. de volgende zin: "Word_ u maar eens bewust van die moeilijke vraag." Mijn vraag is: hoe weet je nu of die "u" 1.een wederkerend voornaamwoord is 2.of het onderwerp van de zin? "Word_ je maar bewust van die moeilijke vraag" Hier geldt dezelfde opmerking. Is de 'je' in de zin 1. een wederkerend voornaamwoord of 2. het onderwerp van de zin? Met als achtergrondkennis dat uw werkwoord zowel 'zich bewust worden' of 'bewust worden' kan zijn (volgens de woordenboek)? Sorry en merci voor de moeite.
Beste wonderprof, 'Inschrijven doe je door dit/deze/dat/... invulstrook terug te sturen. Wanneer kan dat niet: dit invulstrook. Graag een uitleg die logisch lijkt. Merci
Beste wonderprof, 'Inschrijven doe je door dit/deze/dat/... invulstrook terug te sturen. WAAROM (bedoel ik) klinkt/kan het aanwijzend vnw. 'dit' niet: bij dit invulstrook Graag een uitleg die logisch lijkt. Merci
@Lieven: het woord 'invulstrook' is een zogeheten "de-woord". Vroeger zou je zeggen, een mannelijk of vrouwelijk woord, maar dat onderscheid wordt niet algemeen meer gemaakt. Wel kent het hedendaagse Nederlands nog een onderscheid tussen de-woorden en het-woorden (de vroegere "onzijdige woorden"). De-woorden worden gecombineerd met het lidwoord 'de', het-woorden met het lidwoord 'het'. Het is 'de invulstrook' (omdat het ook 'de strook' is). De aanwijzende voornaamwoorden kennen ook de-vormen en het-vormen. 'Die' en 'deze' zijn de-vormen, die gecombineerd worden met de-woorden, en 'dat' en 'dit' zijn het-vormen, die je combineert met het-woorden. Omdat het 'de invulstrook' is, is het dus ook 'die invulstrook' of 'deze invulstrook'. En omdat 'het invulstrook' niet klinkt, klinkt 'dat invulstrook' of 'dit invulstrook' ook niet. Waarom is het 'de strook'? Omdat 'strook' een bepaalde soort afleiding van een werkwoord is. 'strook' is het resultaat van 'strijken', net zoals 'breuk' het resultaat is van 'breken' en 'sprook/spraak' van 'spreken', of 'kook' van 'koken'. Die "resultaat-afleidingen", dat zijn (bijna) allemaal de-woorden.
@Syl: ik begrijp dat je niet overtuigd bent door mijn eerdere antwoord, http://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/02/reageren_1.html#comment-18413885 Mag ik dan een tegenvraag stellen? Als je 'u' vervangt door 'jij', krijg je dan een goede zin? Dus: 'Word_ jij maar eens bewust van die moeilijke vraag'. In mijn taalgevoel is dat niet zo'n goede zin. Het naamwoordelijk gezegde 'bewust worden' (zonder wederkerend voornaamwoord) is zeker een weinig voorkomende vorm in het hedendaagse Nederlands. Zoek maar eens op het internet het verschil in voorkomens tussen "is bewust van" en "is zich bewust van". Je zult zien dat de eerste in minder dan een half procent van de gevallen maar voorkomt. Dat is zo weinig, dat je ook zou kunnen argumenteren dat dat verwaarloosbaar weinig is. Als 'u' in deze zin dus zeer waarschijnlijk geen 'jij' kan zijn, kan het ook geen onderwerp zijn, en is het dus zeer waarschijnlijk wederkerend voornaamwoord. Met een zekerheid groter dan 99,5%, zeg ik er dan voorzichtig bij.
Beste hulplijn ooit, Een prangende vraag over woordleer en meer bepaald over 'het'. Wanneer mag je 'het' beschouwen als een 'onbepaald voornaamwoord' en wanneer kun je 'het' beschouwen als een 'persoonlijk voornaamwoord'? Vb. Wie heeft het je verteld? In mijn oplossingenbundel staat: het = onbepaald voornaamwoord Vb. Iemand heeft het mij gezegd. In mijn oplossingenbundel staat weer onbepaald voornaamwoord. Kun je dit mij uitleggen? Merci
@Lieven: de Algemene Nederlandse Spraakkunst noemt het zelfstandige 'het' (niet het lidwoord) in alle gevallen persoonlijk voornaamwoord. In andere grammatica's is het ook wel gebruikelijk om 'het' onbepaald voornaamwoord te noemen als het een "onbepaalde verwijzing" heeft. Dat betreft dan meestal alleen die gevallen waarin 'het' "loos onderwerp" of "loos lijdend voorwerp" is: 'het sneeuwt' of 'ik heb het koud'. Daar heeft 'het' eigenlijk helemaal geen betekenis. Andere persoonlijke voornaamwoorden als 'je' of 'ze' worden ook wel onbepaald genoemd in een zogeheten "generieke betekenis": 'je schrikt je toch lam' of 'ze zeggen dat het gaat regenen'. In jouw voorbeelden lijkt me geen sprake van een onbepaalde verwijzing. Ik kan in de eerste zin probleemloos 'het' vervangen door het aanwijzend voornaamwoord 'dat': 'Wie heeft dat jou verteld?' In de andere zin is een andere woordvolgorde nodig: 'Iemand heeft mij dat verteld', en die andere woordvolgorde lijkt ook in de eerste zin beter. De reden is dat 'het' hier een "enclitisch voornaamwoord" is, een voornaamwoord dat graag "vastgeplakt" wil worden aan de persoonsvorm. Dat heeft echter met persoonlijk of onbepaald niets te maken. In jouw voorbeelden zou ik dus zeggen: persoonlijk voornaamwoord. Wat is dat voor een oplossingenbundel?
Hoe ontleed ik de onderstaande zin? De buren hebben de hond gevoerd. Volgens mij moet in de deze zin 'De hond' MV zijn. Klopt dat? In eerste instantie denk je aan een LV, maar dan is de betekenis wel wat vreemd, nietwaar?
@Albert Hendriks: betekenis is vaak een slechte raadgever bij het ontleden. 'de hond' is hier toch een lijdend voorwerp. Waarom? Het is het enige voorwerp, er staat geen voorzetsel bij, en er is geen enkele woordvolgorde denkbaar waarin er een voorzetsel bij gezet kan worden. Ik snap wel waarom jij denkt dat die betekenis vreemd is. Jij denkt: 'de hond voeren', dat is toch hetzelfde als 'de hond voer geven'? En daarin is 'voer' lijdend voorwerp en 'de hond' is meewerkend voorwerp ('aan de hond')? Inderdaad, dat is waar. Maar doordat het lijdend voorwerp 'voer' als het ware is opgenomen in het werkwoord, ontstaat een nieuw werkwoord, waarvan 'de hond' het enige voorwerp is. Dit is een veel voorkomende ontwikkeling in het Nederlands. Een lijdend voorwerp smelt samen met een werkwoord, en levert zo een nieuw werkwoord op. De andere voorwerpen (en zelfs de bepalingen) kunnen dan "promoveren" tot lijdend voorwerp. Dat 'de hond' hier lijdend voorwerp is, kun je ook zien aan het feit dat je gewoon een lijdende vorm kunt maken ('de hond wordt gevoerd'), en een constructie met 'van' ('het voeren van de hond').
Beste Taalprof, Woordleer: 'Ik geef dit boek aan jou'. Welk soort worod is 'jou' in deze zin? Is het een persoonlijk voornaamwoord of is het een bezittelijk vnw. dat zelfstandig gebruikt wordt? Dank u wel.
Beste, Woordleer: 1. Door hard te studeren, is hij geslaagd. 'Door' is hier waarschijnlijk geen voorzetsel maar een onderschikkend voegwoord? 'te' is een voorzetsel in de zin? Als het een voorzetsel is dan kun je het normaalgezien toch vervangen door een ander voorzetsel? Ik zie geen alternatief voor te+inf. Hoe kan ik mezelf toch overtuigen dat dit een voorzetsel is? 2. Het ruikt hier naar verf. Ik vermoed dat 'het' hier een onbepaald voornaamwoord is? Hoewel je 'het' kunt vervangen door 'dat'. Dat ruikt hier naar verf? Bedankt voor jouw antwoord. Syl
Beste Taalprof, Nog meer woordleer: 1/Mijn zus kan erg mooi tekenen. 'mooi' is dit nu een bijwoord of een bijvoeglijk naamwoord? 2/Dat is aardig van jou? 'Dat' is dat een aanwijzend vnw? 'aardig' is vermoedelijk een bn? 3/Het is kwart over 3. 'Het' is een onbepaald voornaamwoord? 4/Dat is leuk voor hem. 'Dat' is dat een aanwijzend vnw? 'leuk' is dat een bijvoeglijk nw? 5/Behalve ik was er niemand daar. 'Behalve' is hoogstwaarschijnlijk een voegwoord maar is het nu een onderschikkend of een nevenschikkend? 6/Ondanks zijn ziekte, is hij toch geslaagd. 'Ondanks' ook een voegwoord? Ik breek er mijn hoofd over. Dank u wel Syl
@Syl: in 'ik geef dit boek aan jou' is 'jou' een persoonlijk voornaamwoord. Dat kun je zien als je in plaats van 'jou' een ander voornaamwoord invult waarvan de bezittelijke vorm en de persoonlijke vorm meer verschillen. Bijvoorbeeld 'hem' (persoonlijk) en 'zijn' (bezittelijk): 'ik geef dit boek aan hem', niet 'ik geef dit boek aan zijn'. Zelfstandig gebruikte bezittelijke voornaamwoorden komen alleen maar voor met bepaald lidwoord ervoor: 'de jouwe', 'het mijne'. Bovendien krijgen die dan altijd een uitgang op '-e'.
Beste taalprof, Nog een dringende vraag: Wat is het verschil tussen een onbepaald voornaamwoord en onbepaald hoofdtelwoord? Bv. Ik loop 'iedere' dag langs je huis. Hoe kan ik nu uitmaken of 'ieder' een onbepaald vnw. is of een onbepaald hoofdtelwoord? Merci Syl
@Syl: 1. in 'Door hard te studeren is hij geslaagd' is 'door' inderdaad onderschikkend voegwoord. Dit voegwoord komt (net als bijvoorbeeld 'na' en 'voor') alleen bij beknopte bijzinnen voor. Het woordje 'te' bij een werkwoord wordt inderdaad meestal benoemd als een voorzetsel. Daar kun je wel wat tegen inbrengen, bijvoorbeeld dat 'te' hier eigenlijk meer een voorvoegsel dan een apart woord is, maar ja, we spellen het los, en het is nou eenmaal gebruikelijk om los gespelde woorden als aparte woorden te benoemen. De motivatie achter de benoeming 'voorzetsel' is dat de infinitief van het werkwoord ook gezien kan worden als een zelfstandig naamwoord ('het studeren'). Oorspronkelijk is het woordje 'te' in dit gebruik een voorzetsel dat letterlijk richting of doel aangaf (vgl. 'tot'). 2. Ik zou 'het' in 'het ruikt hier naar verf' ook als een onbepaald voornaamwoord benoemen. Er is niet "iets" wat naar verf ruikt, net als in 'het is koud hier', of 'het is mistig hier'. Vervanging door 'dat', wat jij voorstelt, vind ik niet zo gelukkig klinken. Ik krijg het idee dat de zin dan echt iets anders gaat betekenen. Zeg je 'dat ruikt hier naar verf', dan wijs je toch nadrukkelijk naar "iets", wat op deze plaats ("hier") naar verf ruikt.
@Syl: 1. 'mooi' in 'mijn zus kan erg mooi tekenen' kun je het beste benoemen als een bijwoord. Het is hier gebruikt als een bepaling bij het werkwoord 'tekenen', en dus als een bijwoordelijke bepaling. Als je nu heel precies wilt zijn zou je moeten zeggen: 'mooi' is hier een bijvoeglijk naamwoord dat gebruikt is als een bijwoord. In de zinsontleding benoem je het dan als bijwoord. 2. 'Dat is aardig van jou': 'dat' is inderdaad aanwijzend, en 'aardig' is bijvoeglijk naamwoord (want het is naamwoordelijk deel van het gezegde). 3. 'Het is kwart over drie': er is niet "iets" wat "kwart over drie is", dus 'het' is onbepaald voornaamwoord. 4. Zie 2. Zelfde geval. 5. 'behalve' is onderschikkend: het is wel een beetje een buitenbeentje, omdat het nooit met een volledige bijzin voorkomt, maar wel met een samengetrokken bijzin ('behalve jij mij heeft niemand ooit aan iemand iets gevraagd'), en met een extra voegwoord 'dat': 'behalve dat ik er was, was er niemand'. Op grond van dat laatste voorbeeld zou je zeggen dat het ook wel iets van een voorzetsel heeft, maar het belangrijkste argument daartegen is dat het is 'behalve ik was er niemand' en niet 'behalve mij was er niemand'. 6. 'Ondanks' heeft weer meer kenmerken van een voorzetsel. Dat kun je zien als je er een voornaamwoord achter zet: 'Ondanks mij hebben ze dit besloten', en niet 'Ondanks ik hebben ze dit besloten'. Ik zit nou toch niet jouw huiswerk te maken, of wel?
@Syl: een onbepaald hoofdtelwoord geeft een aantal aan dat niet uitgedrukt kan worden in een getal. Een onbepaald hoofdtelwoord (behalve 'alle') moet altijd passen in de zin 'ik heb er ...': 'ik heb er veel', 'ik heb er genoeg', 'ik heb er weinig', maar niet 'ik heb er sommige' (onbepaald voornaamwoord), en ook niet 'ik heb er iedere' (onbepaald voornaamwoord). Alleen 'alle' is de uitzondering: dat past niet in de zin 'ik heb er alle', en toch wordt het beschouwd als onbepaald hoofdtelwoord, omdat het duidelijk een onbepaald aantal aangeeft.
Beste Taalprof, 'Vanaf morgen werk ik een uur minder': Concreet gaat het over het woord 'morgen'. Is dit een bijwoord of is dit een zelfstandig naamwoord? Dank u wel S.
@Syl: 'morgen' is hier een bijwoord. In deze constructie kun je het niet vervangen door (het zelfstandig naamwoord) 'ochtend': 'vanaf ochtend werk ik een uur minder'. Je kunt het hier wel vervangen door een ander bijwoord: 'Vanaf nu werk ik een uur minder'. Het woord gedraagt zich hier dus als een bijwoord. 'morgen' is wel een zelfstandig naamwoord in een zin als 'De morgen reserveer ik voor mijn administratie'.
Beste prof, Nog enkele onduidelijkheden voor mij: Zijn deze opmerkingen altijd juist? 1/Wanneer er een persoonlijk voornaamwoord na een voorzetsel komt,komt het dan altijd voor in de objectvorm? Bv. Ondanks (mij, jou, hem, haar, ons, jullie, hen) hebben ze dat besloten. 2/Wanneer er een persoonlijk voornaamwoord na een voegwoord komt, dan komt het altijd voor in de subjectvorm? Bv. Behalve ik was er niemand. 3/Met een 'beknopte bijzin' bedoel je daar dan een 'samengetrokken bijzin' mee? Of is dat nog een andere term? 4/Ik loop 'iedere' dag langs je huis. Hierbij leg je uit dat je zinnen met 'er' moet kunnen vormen om over een onbepaald hoofdtelwoord te kunnen/mogen spreken. Je zegt hierbij dat het niet correct zou zijn om te zeggen 'Ik heb er sommige'. Dit klinkt nochtans goed voor mij. Dank u wel, S.
@Syl: 1. Een persoonlijk voornaamwoord na een voorzetsel komt in het Nederlands inderdaad altijd in de objectvorm. In gevallen waarbij je de onderwerpsvorm hebt bij iets wat lijkt op een voorzetsel ('behalve ik weet niemand dit', 'ik heb net zoveel boeken als jij'), is dat "voorzetselachtige" woord een voegwoord. 2. Na een voegwoord is de vorm afhankelijk van de functie. Meestal betreft het een samentrekking. Om de goede vorm te vinden moet je de zin aanvullen. Voorbeeld: 'ik heb jou net zo vaak gebeld als hij/hem'. 3. Een beknopte bijzin is een bijzin zonder persoonsvorm (maar met infinitief, tegenwoordig deelwoord of voltooid deelwoord), en dientengevolge ook zonder onderwerp: 'om in de winkel te kopen', 'in de winkel kopend' of 'in de winkel gekocht'. 4. Ja, 'sommige' is wel een bijzonder voorbeeld. Er zijn inderdaad mensen die dat kunnen opvatten als een onbepaald voornaamwoord. Dan vat je 'sommige' op als synoniem van 'enkele', wat in elk geval niet de gangbare opinie is onder grammatici. Maar daar wil ik nog wel eens een apart logje aan wijden. In elk geval geeft 'iedere' geen aantal aan, want anders zou je verwachten dat het een meervoudige woordgroep tot gevolg heeft. En 'iedere leerlingen snappen dit' is geen goede zin.
Naamwoordelijk of werkwoordelijk gezegde? "Hij is vandaag thuis." Ik heb altijd geleerd: Het koppelwerkwoord koppelt het onderwerp aan een zelfstandig naamwoord of aan een bijvoeglijk naamwoord. Hij wordt dokter.Zij is moe.Ze heet slim te zijn. enz. Een andere manier om het naamwoordelijk deel te vinden: het gedeelte dat je niet weg kan laten, dus het deel dat bij het werkwoord hoort. 1. Hij werkt vandaag thuis. (thuis kun je weglaten.) 2. Hij is vandaag thuis.(thuis kun je niet weglaten.) Maar "thuis" is geen zelfstandig naamwoord, noch een bijvoeglijk naamwoord. Is "is thuis" nu toch een naamwoordelijk gezegde? En is "is" hier een koppelwerkwoord? Graag een antwoord, professor, als het kan vóór maandag. Hartelijk bedankt. Leontine.
@Leontine: als ik me niet vergis heb jij deze vraag gisteren ook al gesteld (maar je had je naam er niet bij gezet), en ik heb hem diezelfde dag nog beantwoord: http://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/11/wie_is_er_bang__1.html#comment-18596017 Weglaatbaarheid heeft er niet zoveel mee te maken. Sommige bijwoorden kun je ook niet weglaten (bijvoorbeeld in 'ik woon nog thuis', dat is een gewoon werkwoordelijk gezegde met een bijwoordelijke bepaling die je niet kunt weglaten). Hier gaat het allereerst om de vraag: zeg je 'thuis zijn, dat DOE ik' of "thuis, dat BEN ik" (het eerste). Of zeg je 'thuis, DAT ben ik', of 'thuis, DAAR ben ik' (het tweede). Omdat het om DOEN gaat, en 'thuis' een plaats is, moet je de zin benoemen als een werkwoordelijk gezegde met bijwoordelijke bepaling (van plaats) 'thuis'. 'is' is hier dus zelfstandig werkwoord. Een betere vuistregel voor het naamwoordelijk gezegde is: het naamwoordelijk gezegde zegt WAT het onderwerp IS. Een werkwoordelijk gezegde zegt WAT het onderwerp DOET, of WAAR het onderwerp IS.
wat als je zonder voorafgaande foutmelding, toch de neiging krijgt om hier te reageren; ik waarschuw u maar, hij (de taalprof) laat het nog maanden op de side staan. Keihard de beste!!
Klein vraagje, Als je een opdracht wilt geven aan een leerling om een zin 'uit te vinden', hoe geef je dan deze opdracht dan correct in het Nederlands?: "Maak een zin"? of "Vorm een zin"? Merci
@Syl: 'Maak een zin' lijkt me het meest neutraal, maar 'Verzin een zin' of 'Bedenk een zin' benadrukt het creatieve proces. 'Construeer' kan ook, dat klinkt mij iets beter in de oren dan 'Vorm een zin'.
beste lui
BeantwoordenVerwijderenZeugma, spreek uit zuigma.
Zat ik er toch niet zo ver van af, styllistisch gesproken dan!
"Iemand, wiens missie geheel afhangt van zijn geheime identiteit" - dáár staat een komma teveel! 'wiens missie...' is immers een beperkende bijzin?
BeantwoordenVerwijderenO js: de taalprof is dus een man ('wiens').
De taalfrik
@Aart Waterman: moet dat niet "spellingfrik" zijn, waar je mee ondertekent? Of in moderner jargon, "spellingfreak"? Je hebt gelijk dat het hier een beperkende bijzin betreft, maar ik zou hier vanwege de intonatie toch heel graag een komma laten staan. Zelfs nu je me erop wijst laat ik hem liever staan.
BeantwoordenVerwijderenEn dat de Taalprof een man zou zijn: zijn gebruik van het persoonlijk voornaamwoord "hij" zou ook al een sterke aanwijzing kunnen zijn. Maar bedenk: de echte Taalprof kan ook liegen over zijn (of: haar!) identiteit.
Taalprof, je rss-feed werkt niet. Hij verwijst naar een rdf- in plaats van een xml-bestand.
BeantwoordenVerwijderen@Suzan: ik heb dit gevraagd aan de beheerder, maar die zegt dat een RDF-bestand ook moet werken. Hij zegt letterlijk: "Ik kan hem in mijn Google Startpagina en m'n RSS Reader prima lezen". Ik kan dit zelf ook niet goed oplossen.
BeantwoordenVerwijderenVreemd, want ik gebruik de RSS Reader van Google (www.google.com/reader), die hetzelfde is als de google startpagina. Ik zal eens kijken of ik er iets over kan vinden.
BeantwoordenVerwijderenah! gelukt. Blijkbaar was er de vorige keer iets mis met de feed of met google reader...
BeantwoordenVerwijderenAltijd weer lastig dit soort kleine kwesties, en veelal niet te vinden in Renkema's Schrijfwijzer: zeg je 'de reden dat...' of 'de reden waarom'? (En waarom ook alweer?)
BeantwoordenVerwijderenHelp! Bovenstaande reactie is NIET van Suzan maar van mij... Je maakt het zo wel erg bont, Taalprof!
BeantwoordenVerwijderen@redactiewurm: hier kan ik niets aan doen. De auteur van de reactie staat vermeld ONDER het bericht, onder de streep. Ik weet dat het er gek uitziet, maar ik kan dit niet veranderen. Dat is de software van web-log.
BeantwoordenVerwijderenEn om je vraag te beantwoorden: er zijn nogal wat zelfstandige naamwoorden die een bijvoeglijke bijzin met het voegwoord 'dat' (niet het betrekkelijk voornaamwoord 'dat') kunnen krijgen: 'feit, gegeven, bewering, kans, veronderstelling, gevoel, moment, ...'. Het woord 'reden' lijkt me ook zo'n woord. Net zoals je kunt zeggen "de kans dat het regent is groot" kun je zeggen "de reden dat het regent is de lage luchtdruk."
Bij elk zelfstandig naamwoord kun je een bijvoeglijke bijzin krijgen met betrekkelijk voornaamwoordelijk bijwoord. "de reden waarom..." kan dus altijd. Echter, omdat het woord "waarom", los gebruikt, eigenlijk al is gaan betekenen: "om welke reden", lijkt de bijzin met "waarom" mij een beetje dubbelop.
Taalprof: hartelijk dank voor het antwoord op mijn vraag over het verschil tussen de aanvoegende en de gebiedende wijs
BeantwoordenVerwijderenWanneer ik in de FAQ op de link naar "- Wat is een werkwoordelijk gezegde?" klik, kom ik hier eruit:
BeantwoordenVerwijderenhttp://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/02/wat_is_een_naam.html
Waar vind ik nu de juiste pagina?
Groetjes, Susa
@susa: in deze log wordt het verschil tussen naamwoordelijk en werkwoordelijk gezegde uitgelegd. Als je weet wat een naamwoordelijk gezegde is, weet je automatisch ook wat een werkwoordelijk gezegde is. De titel is misschien verwarrend?
BeantwoordenVerwijderenTaalprof: u weet het misschien niet, maar u bent een geschenk uit de hemel!
BeantwoordenVerwijderen@Brenda: dank voor het compliment!
BeantwoordenVerwijderenIk kan wel degelijk een imperatief in de verleden tijd gebruiken. Als ik met mijn matti (vriend) Ahmed op straat loop en een heerschap met een opvallend kapsel passeert ons, zeg ik bijvoorbeeld "Checkte ("keek") die man!" - is dat een eigenaardigheid van jongerentaal, of gewoon Nederlands?
BeantwoordenVerwijderen@Waris: hm, interessant! De imperatief van de voltooid verleden tijd is bekend ("Had het dan niet gedaan!"), maar deze kende ik niet. Wat bedoel je precies als je dat zegt? Bedoel je dan iets als "je had hem moeten zien, die man"? Dat zou overeenkomen met die imperatief van de voltooid verleden tijd. Ken je meer voorbeelden? Heb je ook voorbeelden die op papier staan, bijvoorbeeld in een tijdschrift of een jongerenkrant? Dat zou helemaal interessant zijn!
BeantwoordenVerwijderenHa Taalprof,
BeantwoordenVerwijderenSmullen hier. Weet jij waarom relaxed als bn gehandhaafd is naast gerelaxt en de relaxte ....?
@Michel: Dank voor het compliment! Tja, "relaxed" is volgens mij de rechtstreekse ontlening van het Engelse woord "relaxed", en "relaxte" is de fonetische weergave van de Nederlandse verbuiging daarvan (wel in Van Dale, niet in de Woordenlijst). En "gerelaxt" is het voltooid deelwoord van het Nederlandse werkwoord "relaxen" dat de vernederlandsing is van het Engelse werkwoord "to relax". En omdat die stamvorm eindigt op een stemloze medeklinker (de "s" van de "x") komt daar in de verleden tijd "-te" bij, dus in de voltooide tijd een "t".
BeantwoordenVerwijderenMaar nu heb ik het toch ineens over spelling, en daar weet ik helemaal niets van!
Het verschil tussen 'hen' en 'hun' moet blijven bestaan, volgens bezoekers van het weblog van de Taaladviesdienst. 48,6% vindt het je reinste taalverloedering als we geen onderscheid zouden maken tussen hen en hun (zie http://taal.web-log.nl/taaladviesdienst/2007/01/moet_het_versch.html).
BeantwoordenVerwijderenToch vreemd, want er is in de natuurlijke taal toch helemaal geen onderscheid tussen hun en hen als voorwerp?
(ik heb het niet over hun als bezittelijk voornaamwoord)
Ik ben benieuwd wat de taalprof hiervan vindt!
@taalprof over 'gerelaxt' en 'gerelaxt':
BeantwoordenVerwijderenik las net op nu.nl dat het bekende ezelsbruggetje ''t kofschip' plaats heeft gemaakt voor 'xtc-koffieshop'. Dat verklaart meteen ook de '-t' achter een x
Leuke site verder!
@suzan: ik heb de enquète, de uitslag en de commentaren gezien, maar ik begrijp niet wat de cijfers betekenen. Sommige reageerders lijken te denken dat het ook gaat om de gevallen waarbij 'hun' als onderwerp wordt gebruikt, anderen gaat het om taalverloedering of regelzucht in het algemeen. Als de vraag was geweest: "Moeten we de regels voor 'hen' en 'hun' niet eens herzien, of aanscherpen?", dan was de uitslag ongetwijfeld heel anders geweest.
BeantwoordenVerwijderenHet paradoxale zit hem trouwens volgens mij in dit soort regels zelf: als ze aansluiten op een algemeen taalgevoel zijn ze voor de meeste mensen overbodig, en doen ze dat niet dan hebben ze eigenlijk geen basis in de taalgemeenschap. De hen-hun-regel bij voorwerpen is daarbij ook nog eens verworden tot het clichévoorbeeld van een regel die niemand snapt of toe kan passen. Daardoor is discussie juist over die regel heel lastig.
Misschien vinden de taalgebruikers het in meerderheid juist prettig dat er een paar regels zijn die niemand begrijpt en waar massaal tegen "gezondigd" wordt, zodat je een zekere zorgvuldigheid kunt etaleren door er expliciet aan (te proberen) te voldoen. Aan de andere kant zijn die regels dan ook een prettig "excuus" om te kunnen zeggen "het is allemaal zo moeilijk, die grammatica, dat is toch voor niemand te begrijpen!" En dan kun je ook nog eens zonder problemen die regels naast je neerleggen, want in de meeste gevallen wordt dat toch niet opgemerkt. Ja, misschien is het dat wel. Ik weet het niet.
@Steven: De taalprof had het al gezien: http://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/12/op_de_rtlredact.html
BeantwoordenVerwijderenMaar let op: het ezelsbruggetje, of het nu het kofschip of de xtc-koffieshop is, "verklaart" natuurlijk niets! Dat is juist het wezen van een ezelsbruggetje, dat het een hulpmiddeltje is als je de echte oorzaak niet snapt.
De reden voor de spelling "gerelaxt" is de klank "t" in "relaxte". En de oorzaak voor die klank is de scherpe (stemloze) klank van de "ks" in "relaxen".
Beste Taalprof,
BeantwoordenVerwijderenHet stappenplan bij de vervoeging van wederkerige werkwoorden in de gebiedende wijs:
1. Betreft het een wederkerend ww. of gewoon werkwoord?
2. Is u = een wederkerend vnw. of is u = het onderwerp van de zin? 3. Verplaatsingstruc (vervang het werkwoord door een ander waarvan de uitgang wel hoorbaar is)
Hoe los je de volgende zin op?
Word_u maar bewust van de moeilijke vraag!
1.In Van Dale staat zowel 'zich bewust worden' als 'bewust worden'
2. Moeilijk dus om te definiëren wat 'u' is in de zin. Een voornaamwoord of onderwerp
3. Verplaatsingstruc kan dus niet toegepast worden.
Kunt u mij helpen? Vermoedelijk is het geschreven zonder uitgang-t.
Bedankt.
Beste taalprof,
BeantwoordenVerwijderenWoordleer: Binnen een uur ben ik weer terug.
Is het werkwoord 'zijn' hier een zelfstandig werkwoord of een kopppelwerkwoord. Velen beweren dat het een koppelwerkwoord is aangezien 'weer terug' een gezegde zou zijn.
Maar is het niet zo dat wanneer je het werkwoord 'zijn' kunt vervangen door 'zich bevinden' dat het dan een zelfstandig werkwoord is?
Ik bevind me weer terug. Is dat niet een plaatsbepaling?
Met de beste groetjes,
@Syl: vervang 'u' door 'je' en kijk of het 'jij' kan worden: 'Word_ jij maar bewust van de moeilijke vraag'. Volgens mij klinkt dat niet. Dus 'je' is hier zeker wederkerend voornaamwoord. Dan is 'u' dat hier ook. Dus 'word' is een gebiedende wijs.
BeantwoordenVerwijderen@Syl: ''ik bevind me weer terug" ? Vind je dat goed klinken? Je bevindt je altijd ergens, en 'terug' is geen plaats.
BeantwoordenVerwijderenHoewel je 'terug' als bijwoord moet benoemen, is het naar mijn mening wel degelijk predicatief, net als 'weg' of 'weer aanwezig'. Het kan ook met andere koppelwerkwoorden (blijven, raken, lijken, blijken, schijnen). En het kan ook als bepaling van gesteldheid optreden: 'eenmaal terug begon hij zich meteen overal mee te bemoeien'.
Beste taalprof,
BeantwoordenVerwijderenSorry voor de herhaling van mijn vraag:
Maar kunt u nog eens uw argument hard maken i.v.m. de volgende zin:
"Word_ u maar eens bewust van die moeilijke vraag."
Mijn vraag is: hoe weet je nu of die "u"
1.een wederkerend voornaamwoord is
2.of het onderwerp van de zin?
"Word_ je maar bewust van die moeilijke vraag"
Hier geldt dezelfde opmerking.
Is de 'je' in de zin
1. een wederkerend voornaamwoord of
2. het onderwerp van de zin?
Met als achtergrondkennis dat uw werkwoord zowel 'zich bewust worden' of 'bewust worden' kan zijn (volgens de woordenboek)?
Sorry en merci voor de moeite.
Beste wonderprof,
BeantwoordenVerwijderen'Inschrijven doe je door dit/deze/dat/... invulstrook terug te sturen.
Wanneer kan dat niet: dit invulstrook.
Graag een uitleg die logisch lijkt.
Merci
Beste wonderprof,
BeantwoordenVerwijderen'Inschrijven doe je door dit/deze/dat/... invulstrook terug te sturen.
WAAROM (bedoel ik) klinkt/kan het aanwijzend vnw. 'dit' niet: bij dit invulstrook
Graag een uitleg die logisch lijkt.
Merci
@Lieven: het woord 'invulstrook' is een zogeheten "de-woord". Vroeger zou je zeggen, een mannelijk of vrouwelijk woord, maar dat onderscheid wordt niet algemeen meer gemaakt. Wel kent het hedendaagse Nederlands nog een onderscheid tussen de-woorden en het-woorden (de vroegere "onzijdige woorden").
BeantwoordenVerwijderenDe-woorden worden gecombineerd met het lidwoord 'de', het-woorden met het lidwoord 'het'. Het is 'de invulstrook' (omdat het ook 'de strook' is).
De aanwijzende voornaamwoorden kennen ook de-vormen en het-vormen. 'Die' en 'deze' zijn de-vormen, die gecombineerd worden met de-woorden, en 'dat' en 'dit' zijn het-vormen, die je combineert met het-woorden. Omdat het 'de invulstrook' is, is het dus ook 'die invulstrook' of 'deze invulstrook'. En omdat 'het invulstrook' niet klinkt, klinkt 'dat invulstrook' of 'dit invulstrook' ook niet.
Waarom is het 'de strook'? Omdat 'strook' een bepaalde soort afleiding van een werkwoord is. 'strook' is het resultaat van 'strijken', net zoals 'breuk' het resultaat is van 'breken' en 'sprook/spraak' van 'spreken', of 'kook' van 'koken'. Die "resultaat-afleidingen", dat zijn (bijna) allemaal de-woorden.
@Syl: ik begrijp dat je niet overtuigd bent door mijn eerdere antwoord, http://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/02/reageren_1.html#comment-18413885
BeantwoordenVerwijderenMag ik dan een tegenvraag stellen? Als je 'u' vervangt door 'jij', krijg je dan een goede zin? Dus: 'Word_ jij maar eens bewust van die moeilijke vraag'.
In mijn taalgevoel is dat niet zo'n goede zin. Het naamwoordelijk gezegde 'bewust worden' (zonder wederkerend voornaamwoord) is zeker een weinig voorkomende vorm in het hedendaagse Nederlands. Zoek maar eens op het internet het verschil in voorkomens tussen "is bewust van" en "is zich bewust van". Je zult zien dat de eerste in minder dan een half procent van de gevallen maar voorkomt. Dat is zo weinig, dat je ook zou kunnen argumenteren dat dat verwaarloosbaar weinig is.
Als 'u' in deze zin dus zeer waarschijnlijk geen 'jij' kan zijn, kan het ook geen onderwerp zijn, en is het dus zeer waarschijnlijk wederkerend voornaamwoord. Met een zekerheid groter dan 99,5%, zeg ik er dan voorzichtig bij.
Beste hulplijn ooit,
BeantwoordenVerwijderenEen prangende vraag over woordleer en meer bepaald over 'het'. Wanneer mag je 'het' beschouwen als een 'onbepaald voornaamwoord' en wanneer kun je 'het' beschouwen als een 'persoonlijk voornaamwoord'?
Vb. Wie heeft het je verteld? In mijn oplossingenbundel staat: het = onbepaald voornaamwoord
Vb. Iemand heeft het mij gezegd. In mijn oplossingenbundel staat weer onbepaald voornaamwoord.
Kun je dit mij uitleggen?
Merci
@Lieven: de Algemene Nederlandse Spraakkunst noemt het zelfstandige 'het' (niet het lidwoord) in alle gevallen persoonlijk voornaamwoord. In andere grammatica's is het ook wel gebruikelijk om 'het' onbepaald voornaamwoord te noemen als het een "onbepaalde verwijzing" heeft. Dat betreft dan meestal alleen die gevallen waarin 'het' "loos onderwerp" of "loos lijdend voorwerp" is: 'het sneeuwt' of 'ik heb het koud'. Daar heeft 'het' eigenlijk helemaal geen betekenis.
BeantwoordenVerwijderenAndere persoonlijke voornaamwoorden als 'je' of 'ze' worden ook wel onbepaald genoemd in een zogeheten "generieke betekenis": 'je schrikt je toch lam' of 'ze zeggen dat het gaat regenen'.
In jouw voorbeelden lijkt me geen sprake van een onbepaalde verwijzing. Ik kan in de eerste zin probleemloos 'het' vervangen door het aanwijzend voornaamwoord 'dat': 'Wie heeft dat jou verteld?' In de andere zin is een andere woordvolgorde nodig: 'Iemand heeft mij dat verteld', en die andere woordvolgorde lijkt ook in de eerste zin beter. De reden is dat 'het' hier een "enclitisch voornaamwoord" is, een voornaamwoord dat graag "vastgeplakt" wil worden aan de persoonsvorm. Dat heeft echter met persoonlijk of onbepaald niets te maken.
In jouw voorbeelden zou ik dus zeggen: persoonlijk voornaamwoord. Wat is dat voor een oplossingenbundel?
Hoe ontleed ik de onderstaande zin?
BeantwoordenVerwijderenDe buren hebben de hond gevoerd.
Volgens mij moet in de deze zin 'De hond' MV zijn. Klopt dat?
In eerste instantie denk je aan een LV, maar dan is de betekenis wel wat vreemd, nietwaar?
@Albert Hendriks: betekenis is vaak een slechte raadgever bij het ontleden. 'de hond' is hier toch een lijdend voorwerp. Waarom? Het is het enige voorwerp, er staat geen voorzetsel bij, en er is geen enkele woordvolgorde denkbaar waarin er een voorzetsel bij gezet kan worden.
BeantwoordenVerwijderenIk snap wel waarom jij denkt dat die betekenis vreemd is. Jij denkt: 'de hond voeren', dat is toch hetzelfde als 'de hond voer geven'? En daarin is 'voer' lijdend voorwerp en 'de hond' is meewerkend voorwerp ('aan de hond')? Inderdaad, dat is waar. Maar doordat het lijdend voorwerp 'voer' als het ware is opgenomen in het werkwoord, ontstaat een nieuw werkwoord, waarvan 'de hond' het enige voorwerp is.
Dit is een veel voorkomende ontwikkeling in het Nederlands. Een lijdend voorwerp smelt samen met een werkwoord, en levert zo een nieuw werkwoord op. De andere voorwerpen (en zelfs de bepalingen) kunnen dan "promoveren" tot lijdend voorwerp.
Dat 'de hond' hier lijdend voorwerp is, kun je ook zien aan het feit dat je gewoon een lijdende vorm kunt maken ('de hond wordt gevoerd'), en een constructie met 'van' ('het voeren van de hond').
Beste Taalprof,
BeantwoordenVerwijderenWoordleer:
'Ik geef dit boek aan jou'.
Welk soort worod is 'jou' in deze zin?
Is het een persoonlijk voornaamwoord of is het een bezittelijk vnw. dat zelfstandig gebruikt wordt?
Dank u wel.
Beste,
BeantwoordenVerwijderenWoordleer:
1. Door hard te studeren, is hij geslaagd.
'Door' is hier waarschijnlijk geen voorzetsel maar een onderschikkend voegwoord?
'te' is een voorzetsel in de zin? Als het een voorzetsel is dan kun je het normaalgezien toch vervangen door een ander voorzetsel? Ik zie geen alternatief voor te+inf. Hoe kan ik mezelf toch overtuigen dat dit een voorzetsel is?
2. Het ruikt hier naar verf. Ik vermoed dat 'het' hier een onbepaald voornaamwoord is? Hoewel je 'het' kunt vervangen door 'dat'. Dat ruikt hier naar verf?
Bedankt voor jouw antwoord.
Syl
Beste Taalprof,
BeantwoordenVerwijderenNog meer woordleer:
1/Mijn zus kan erg mooi tekenen.
'mooi' is dit nu een bijwoord of een bijvoeglijk naamwoord?
2/Dat is aardig van jou?
'Dat' is dat een aanwijzend vnw?
'aardig' is vermoedelijk een bn?
3/Het is kwart over 3.
'Het' is een onbepaald voornaamwoord?
4/Dat is leuk voor hem.
'Dat' is dat een aanwijzend vnw?
'leuk' is dat een bijvoeglijk nw?
5/Behalve ik was er niemand daar.
'Behalve' is hoogstwaarschijnlijk een voegwoord maar is het nu een onderschikkend of een nevenschikkend?
6/Ondanks zijn ziekte, is hij toch geslaagd.
'Ondanks' ook een voegwoord?
Ik breek er mijn hoofd over.
Dank u wel
Syl
@Syl: in 'ik geef dit boek aan jou' is 'jou' een persoonlijk voornaamwoord. Dat kun je zien als je in plaats van 'jou' een ander voornaamwoord invult waarvan de bezittelijke vorm en de persoonlijke vorm meer verschillen. Bijvoorbeeld 'hem' (persoonlijk) en 'zijn' (bezittelijk): 'ik geef dit boek aan hem', niet 'ik geef dit boek aan zijn'.
BeantwoordenVerwijderenZelfstandig gebruikte bezittelijke voornaamwoorden komen alleen maar voor met bepaald lidwoord ervoor: 'de jouwe', 'het mijne'. Bovendien krijgen die dan altijd een uitgang op '-e'.
Beste taalprof,
BeantwoordenVerwijderenNog een dringende vraag: Wat is het verschil tussen een onbepaald voornaamwoord en onbepaald hoofdtelwoord?
Bv. Ik loop 'iedere' dag langs je huis.
Hoe kan ik nu uitmaken of 'ieder' een onbepaald vnw. is of een onbepaald hoofdtelwoord?
Merci
Syl
@Syl: 1. in 'Door hard te studeren is hij geslaagd' is 'door' inderdaad onderschikkend voegwoord. Dit voegwoord komt (net als bijvoorbeeld 'na' en 'voor') alleen bij beknopte bijzinnen voor.
BeantwoordenVerwijderenHet woordje 'te' bij een werkwoord wordt inderdaad meestal benoemd als een voorzetsel. Daar kun je wel wat tegen inbrengen, bijvoorbeeld dat 'te' hier eigenlijk meer een voorvoegsel dan een apart woord is, maar ja, we spellen het los, en het is nou eenmaal gebruikelijk om los gespelde woorden als aparte woorden te benoemen. De motivatie achter de benoeming 'voorzetsel' is dat de infinitief van het werkwoord ook gezien kan worden als een zelfstandig naamwoord ('het studeren'). Oorspronkelijk is het woordje 'te' in dit gebruik een voorzetsel dat letterlijk richting of doel aangaf (vgl. 'tot').
2. Ik zou 'het' in 'het ruikt hier naar verf' ook als een onbepaald voornaamwoord benoemen. Er is niet "iets" wat naar verf ruikt, net als in 'het is koud hier', of 'het is mistig hier'. Vervanging door 'dat', wat jij voorstelt, vind ik niet zo gelukkig klinken. Ik krijg het idee dat de zin dan echt iets anders gaat betekenen. Zeg je 'dat ruikt hier naar verf', dan wijs je toch nadrukkelijk naar "iets", wat op deze plaats ("hier") naar verf ruikt.
@Syl: 1. 'mooi' in 'mijn zus kan erg mooi tekenen' kun je het beste benoemen als een bijwoord. Het is hier gebruikt als een bepaling bij het werkwoord 'tekenen', en dus als een bijwoordelijke bepaling. Als je nu heel precies wilt zijn zou je moeten zeggen: 'mooi' is hier een bijvoeglijk naamwoord dat gebruikt is als een bijwoord. In de zinsontleding benoem je het dan als bijwoord.
BeantwoordenVerwijderen2. 'Dat is aardig van jou': 'dat' is inderdaad aanwijzend, en 'aardig' is bijvoeglijk naamwoord (want het is naamwoordelijk deel van het gezegde).
3. 'Het is kwart over drie': er is niet "iets" wat "kwart over drie is", dus 'het' is onbepaald voornaamwoord.
4. Zie 2. Zelfde geval.
5. 'behalve' is onderschikkend: het is wel een beetje een buitenbeentje, omdat het nooit met een volledige bijzin voorkomt, maar wel met een samengetrokken bijzin ('behalve jij mij heeft niemand ooit aan iemand iets gevraagd'), en met een extra voegwoord 'dat': 'behalve dat ik er was, was er niemand'. Op grond van dat laatste voorbeeld zou je zeggen dat het ook wel iets van een voorzetsel heeft, maar het belangrijkste argument daartegen is dat het is 'behalve ik was er niemand' en niet 'behalve mij was er niemand'.
6. 'Ondanks' heeft weer meer kenmerken van een voorzetsel. Dat kun je zien als je er een voornaamwoord achter zet: 'Ondanks mij hebben ze dit besloten', en niet 'Ondanks ik hebben ze dit besloten'.
Ik zit nou toch niet jouw huiswerk te maken, of wel?
@Syl: een onbepaald hoofdtelwoord geeft een aantal aan dat niet uitgedrukt kan worden in een getal. Een onbepaald hoofdtelwoord (behalve 'alle') moet altijd passen in de zin 'ik heb er ...': 'ik heb er veel', 'ik heb er genoeg', 'ik heb er weinig', maar niet 'ik heb er sommige' (onbepaald voornaamwoord), en ook niet 'ik heb er iedere' (onbepaald voornaamwoord).
BeantwoordenVerwijderenAlleen 'alle' is de uitzondering: dat past niet in de zin 'ik heb er alle', en toch wordt het beschouwd als onbepaald hoofdtelwoord, omdat het duidelijk een onbepaald aantal aangeeft.
Beste Taalprof,
BeantwoordenVerwijderen'Vanaf morgen werk ik een uur minder':
Concreet gaat het over het woord 'morgen'. Is dit een bijwoord of is dit een zelfstandig naamwoord?
Dank u wel
S.
@Syl: 'morgen' is hier een bijwoord. In deze constructie kun je het niet vervangen door (het zelfstandig naamwoord) 'ochtend': 'vanaf ochtend werk ik een uur minder'. Je kunt het hier wel vervangen door een ander bijwoord: 'Vanaf nu werk ik een uur minder'. Het woord gedraagt zich hier dus als een bijwoord.
BeantwoordenVerwijderen'morgen' is wel een zelfstandig naamwoord in een zin als 'De morgen reserveer ik voor mijn administratie'.
Beste prof,
BeantwoordenVerwijderenNog enkele onduidelijkheden voor mij:
Zijn deze opmerkingen altijd juist?
1/Wanneer er een persoonlijk voornaamwoord na een voorzetsel komt,komt het dan altijd voor in de objectvorm?
Bv. Ondanks (mij, jou, hem, haar, ons, jullie, hen) hebben ze dat besloten.
2/Wanneer er een persoonlijk voornaamwoord na een voegwoord komt, dan komt het altijd voor in de subjectvorm?
Bv. Behalve ik was er niemand.
3/Met een 'beknopte bijzin' bedoel je daar dan een 'samengetrokken bijzin' mee? Of is dat nog een andere term?
4/Ik loop 'iedere' dag langs je huis. Hierbij leg je uit dat je zinnen met 'er' moet kunnen vormen om over een onbepaald hoofdtelwoord te kunnen/mogen spreken. Je zegt hierbij dat het niet correct zou zijn om te zeggen 'Ik heb er sommige'. Dit klinkt nochtans goed voor mij.
Dank u wel,
S.
@Syl: 1. Een persoonlijk voornaamwoord na een voorzetsel komt in het Nederlands inderdaad altijd in de objectvorm. In gevallen waarbij je de onderwerpsvorm hebt bij iets wat lijkt op een voorzetsel ('behalve ik weet niemand dit', 'ik heb net zoveel boeken als jij'), is dat "voorzetselachtige" woord een voegwoord.
BeantwoordenVerwijderen2. Na een voegwoord is de vorm afhankelijk van de functie. Meestal betreft het een samentrekking. Om de goede vorm te vinden moet je de zin aanvullen. Voorbeeld: 'ik heb jou net zo vaak gebeld als hij/hem'.
3. Een beknopte bijzin is een bijzin zonder persoonsvorm (maar met infinitief, tegenwoordig deelwoord of voltooid deelwoord), en dientengevolge ook zonder onderwerp: 'om in de winkel te kopen', 'in de winkel kopend' of 'in de winkel gekocht'.
4. Ja, 'sommige' is wel een bijzonder voorbeeld. Er zijn inderdaad mensen die dat kunnen opvatten als een onbepaald voornaamwoord. Dan vat je 'sommige' op als synoniem van 'enkele', wat in elk geval niet de gangbare opinie is onder grammatici. Maar daar wil ik nog wel eens een apart logje aan wijden. In elk geval geeft 'iedere' geen aantal aan, want anders zou je verwachten dat het een meervoudige woordgroep tot gevolg heeft. En 'iedere leerlingen snappen dit' is geen goede zin.
Naamwoordelijk of werkwoordelijk gezegde?
BeantwoordenVerwijderen"Hij is vandaag thuis."
Ik heb altijd geleerd:
Het koppelwerkwoord koppelt het onderwerp aan een zelfstandig
naamwoord of aan een bijvoeglijk naamwoord.
Hij wordt dokter.Zij is moe.Ze heet slim te zijn. enz.
Een andere manier om het naamwoordelijk deel te vinden: het
gedeelte dat je niet weg kan laten, dus het deel dat bij het
werkwoord hoort.
1. Hij werkt vandaag thuis. (thuis kun je weglaten.)
2. Hij is vandaag thuis.(thuis kun je niet weglaten.)
Maar "thuis" is geen zelfstandig naamwoord, noch een bijvoeglijk
naamwoord.
Is "is thuis" nu toch een naamwoordelijk gezegde? En is "is" hier een koppelwerkwoord?
Graag een antwoord, professor, als het kan vóór maandag.
Hartelijk bedankt. Leontine.
@Leontine: als ik me niet vergis heb jij deze vraag gisteren ook al gesteld (maar je had je naam er niet bij gezet), en ik heb hem diezelfde dag nog beantwoord:
BeantwoordenVerwijderenhttp://taalprof.web-log.nl/taalprof/2006/11/wie_is_er_bang__1.html#comment-18596017
Weglaatbaarheid heeft er niet zoveel mee te maken. Sommige bijwoorden kun je ook niet weglaten (bijvoorbeeld in 'ik woon nog thuis', dat is een gewoon werkwoordelijk gezegde met een bijwoordelijke bepaling die je niet kunt weglaten).
Hier gaat het allereerst om de vraag: zeg je 'thuis zijn, dat DOE ik' of "thuis, dat BEN ik" (het eerste). Of zeg je 'thuis, DAT ben ik', of 'thuis, DAAR ben ik' (het tweede). Omdat het om DOEN gaat, en 'thuis' een plaats is, moet je de zin benoemen als een werkwoordelijk gezegde met bijwoordelijke bepaling (van plaats) 'thuis'.
'is' is hier dus zelfstandig werkwoord.
Een betere vuistregel voor het naamwoordelijk gezegde is: het naamwoordelijk gezegde zegt WAT het onderwerp IS. Een werkwoordelijk gezegde zegt WAT het onderwerp DOET, of WAAR het onderwerp IS.
wat als je zonder voorafgaande foutmelding, toch de neiging krijgt om hier te reageren; ik waarschuw u maar, hij (de taalprof) laat het nog maanden op de side staan. Keihard de beste!!
BeantwoordenVerwijderenKlein vraagje,
BeantwoordenVerwijderenAls je een opdracht wilt geven aan een leerling om een zin 'uit te vinden', hoe geef je dan deze opdracht dan correct in het Nederlands?:
"Maak een zin"?
of
"Vorm een zin"?
Merci
@Syl: 'Maak een zin' lijkt me het meest neutraal, maar 'Verzin een zin' of 'Bedenk een zin' benadrukt het creatieve proces. 'Construeer' kan ook, dat klinkt mij iets beter in de oren dan 'Vorm een zin'.
BeantwoordenVerwijderen