maandag 2 oktober 2006

Alleen voor Amsterdammers



"Taalprof, ik snap er nog steeds niks van!"
"Waarvan?"
"Van dat verschil tussen betrekkelijk en aanwijzend voornaamwoord."
"Wat snap je dan niet?"
"Nou, je vertelt dan wel dat je bij het aanwijzend voornaamwoord kunt wijzen met je vinger, en bij het betrekkelijk voornaamwoord niet, maar dat voel ik absoluut niet aan."
"O?"
"Ik kan soms bij een aanwijzend voornaamwoord ook niet zomaar wijzen."
"Hm. Da's jammer. En ik maar denken dat iedereen dat makkelijk aanvoelt."
"Nou, niet dus!"



"Nee. Ik merk het. Maar snap je dan wel dat een betrekkelijk voornaamwoord dient om twee zinnen te verbinden, en het aanwijzend voornaamwoord niet?"
"Ja, dat snap ik wel, maar als ik dan van dit of dat woord moet zeggen of het betrekkelijk of aanwijzend is, dan raak ik toch in de war."
"OK. Maar jij kwam toch uit Amsterdam, niet?"
"Ja, hoezo?"
"Maar dan kun jij van een ander deel van je taalgevoel gebruik maken!"
"O ja? Hoe dan?"
"Wel, Amsterdammers kunnen van betrekkelijke voornaamwoorden vrij makkelijk wie maken, maar van aanwijzende voornaamwoorden nooit."
"Hûh?"
"Kijk, neem weer die twee zinnen Die jongen, die ken ik niet, en Die jongen die daar loopt ken ik niet."
"Ja, OK."
"Van dat eerste die kun je nooit wie maken, nietwaar? Wie jongen die ken ik niet, en Wie jongen die daar loopt ken ik niet, dat is allebei niet goed, nietwaar?"
"Nee, dat klinkt voor geen meter."
"Maar wat als je nu dat tweede die vervangt door wie?"
"Ehh, Die jongen, wie ken ik niet... nee, dat is even slecht."
"En die andere?"
"Umm, Die jongen wie daar loopt ken ik niet, ehh, ja, nee, dat is ook niet goed, toch?"
"Maar probeer het nou eens aan te voelen als Amsterdammer!"
"Ja, als Amsterdammer kan ik dat wel zeggen, ja, is dat niet Johan Cruijff-Nederlands? Het team wie de bal heeft ken scoren?"
"Precies!"
"Maar dat is toch niet goed?"
"Wat zou dat? Het is inderdaad geen standaardtaal, maar het geeft jou wel een manier om een betrekkelijk voornaamwoord te herkennen. Want dat wordt door Amsterdammers makkelijk door wie vervangen. Het aanwijzend voornaamwoord kan ook in het Amsterdams nooit wie worden."
"Jaja. Maar nou ben ik toevallig Amsterdammer. Hoe ga je dit aan anderen uitleggen?"
"Ja dat is nog wel een probleem. Maar misschien heb je als niet-Amsterdammer ook wel een taalgevoel over het Amsterdams."
"Hoezo?"
"Dat gevoel is gebaseerd op het verschil tussen betrekkelijk en aanwijzend voornaamwoord. Maar dát verschil kennen we allemaal. De kunst is alleen om bij dat gevoel te komen."

5 opmerkingen:

  1. Ik moet een morfologisch sprookje schrijven van ca. 150 woorden. Help!! Ik heb geen idee hoe ik dat moet doen??

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Ulli: "morfologie" is niet alleen een term uit de taalkunde, maar ook uit de biologie of de geologie. Voor welk vak moet je een sprookje schrijven? Voor het vak Nederlands? Dan zou ik denken dat het de bedoeling is dat je een verhaal schrijft over hoe een woord opgebouwd is. Bijvoorbeeld, er was eens een woord dat zich te groot voelde en daarom voorzien werd van een achtervoegsel "-tje". Ik zeg maar wat, ik weet natuurlijk ook niet wat de bedoeling is.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Ulli: "morfologie" is niet alleen een term uit de taalkunde, maar ook uit de biologie of de geologie. Voor welk vak moet je een sprookje schrijven? Voor het vak Nederlands? Dan zou ik denken dat het de bedoeling is dat je een verhaal schrijft over hoe een woord opgebouwd is. Bijvoorbeeld, er was eens een woord dat zich te groot voelde en daarom voorzien werd van een achtervoegsel "-tje". Ik zeg maar wat, ik weet natuurlijk ook niet wat de bedoeling is.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Help! ik moet ook een morfologisch sprookje schrijven (voor nederlands). Het moeten 3 woorden zijn die samen 1 worden. kan iemand alsjeblieft helpen??

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @soraya: kijk eens op het internet in de diverse verzamelingen "nieuwe woorden", en bedenk eens welke woorden opgebouwd zijn uit drie andere woorden. Kies daar een leuke uit, en verzin hoe dat woord onstaan is. Dan heb je je sprookje.

    BeantwoordenVerwijderen