Alleen voor Amsterdammers

"Taalprof, ik snap er nog steeds niks van!"
"Waarvan?"
"Van dat verschil tussen betrekkelijk en aanwijzend voornaamwoord."
"Wat snap je dan niet?"
"Nou, je vertelt dan wel dat je bij het aanwijzend voornaamwoord kunt wijzen met je vinger, en bij het betrekkelijk voornaamwoord niet, maar dat voel ik absoluut niet aan."
"O?"
"Ik kan soms bij een aanwijzend voornaamwoord ook niet zomaar wijzen."
"Hm. Da's jammer. En ik maar denken dat iedereen dat makkelijk aanvoelt."
"Nou, niet dus!"



"Nee. Ik merk het. Maar snap je dan wel dat een betrekkelijk voornaamwoord dient om twee zinnen te verbinden, en het aanwijzend voornaamwoord niet?"
"Ja, dat snap ik wel, maar als ik dan van dit of dat woord moet zeggen of het betrekkelijk of aanwijzend is, dan raak ik toch in de war."
"OK. Maar jij kwam toch uit Amsterdam, niet?"
"Ja, hoezo?"
"Maar dan kun jij van een ander deel van je taalgevoel gebruik maken!"
"O ja? Hoe dan?"
"Wel, Amsterdammers kunnen van betrekkelijke voornaamwoorden vrij makkelijk wie maken, maar van aanwijzende voornaamwoorden nooit."
"Hûh?"
"Kijk, neem weer die twee zinnen Die jongen, die ken ik niet, en Die jongen die daar loopt ken ik niet."
"Ja, OK."
"Van dat eerste die kun je nooit wie maken, nietwaar? Wie jongen die ken ik niet, en Wie jongen die daar loopt ken ik niet, dat is allebei niet goed, nietwaar?"
"Nee, dat klinkt voor geen meter."
"Maar wat als je nu dat tweede die vervangt door wie?"
"Ehh, Die jongen, wie ken ik niet... nee, dat is even slecht."
"En die andere?"
"Umm, Die jongen wie daar loopt ken ik niet, ehh, ja, nee, dat is ook niet goed, toch?"
"Maar probeer het nou eens aan te voelen als Amsterdammer!"
"Ja, als Amsterdammer kan ik dat wel zeggen, ja, is dat niet Johan Cruijff-Nederlands? Het team wie de bal heeft ken scoren?"
"Precies!"
"Maar dat is toch niet goed?"
"Wat zou dat? Het is inderdaad geen standaardtaal, maar het geeft jou wel een manier om een betrekkelijk voornaamwoord te herkennen. Want dat wordt door Amsterdammers makkelijk door wie vervangen. Het aanwijzend voornaamwoord kan ook in het Amsterdams nooit wie worden."
"Jaja. Maar nou ben ik toevallig Amsterdammer. Hoe ga je dit aan anderen uitleggen?"
"Ja dat is nog wel een probleem. Maar misschien heb je als niet-Amsterdammer ook wel een taalgevoel over het Amsterdams."
"Hoezo?"
"Dat gevoel is gebaseerd op het verschil tussen betrekkelijk en aanwijzend voornaamwoord. Maar dát verschil kennen we allemaal. De kunst is alleen om bij dat gevoel te komen."