In de kennisbijlage van de Volkskrant van zaterdag 16 september 2006 staat een artikel over kindertaalverwerving. Kinderen, zo staat er in de kop "struikelen [langdurig] over lastige zinsconstructies". En: "Tot twaalf jaar kan Ernie nog best hemzelf wassen". Wie dit snapt mag het zeggen, maar het zal wel bedoeld zijn om de lezer te prikkelen.
Komen wij te weten wat er precies aan de hand is? Ik denk het niet. De journaliste moet zich in allerlei krampachtige bochten wringen om een beetje grammaticale terminologie te vermijden, wat maar weer eens aantoont dat je geen behoorlijk gesprek over taal kunt voeren als je de woorden en begrippen niet kent.
Hoe zit het dan met die kinderen?
Dit is wat er in het artikel staat: kinderen maken geen verschil tussen de zinnen Wil jij één kopje twee keer omdraaien? en Wil jij twee keer één kopje omdraaien? Waar ligt dat aan? Nou, dat zijn "lastige zinsconstructies". O ja? Ja, en "de verklaring voor dit soort hobbels in de ontwikkeling van het taalbegrip ligt in een aantal beperkingen van de jeugdige luisteraar". Maar draai er toch niet zo omheen, wat is er dan aan de hand? Gelukkig, onderzoekster Helen de Hoop vertelt "dat taal correct begrijpen direct samenhangt met het zich kunnen verplaatsen in de spreker. Wat bedoelt die, waar is die mee bezig: vanuit die invalshoek snappen luisteraars de boodschap snel en correct. Kinderen kunnen zich nog niet goed verplaatsen in een ander." Pardon?
Ik heb het artikel drie keer doorgelezen, maar ik word er niets wijzer van. Ja, het gaat om onderzoek van dr. Irene Kraemer (die voorzover de taalprof weet haar naam doorgaans als "Krämer" spelt), en dr. Helen de Hoop. De "Groningse taalkundige dr. Petra Hendriks" geeft nog een "aanvullende verklaring": "Wanneer volwassenen een zin horen, strepen ze om te beginnen intuïtief een aantal interpretatiemogelijkheden weg." Totale verwarring!
Wie dit allemaal kan snappen zonder een volledige universitaire opleiding taalwetenschap te hebben afgerond, wil ik dolgraag een keer uitgebreid komen bezichtigen. Ik heb respect voor de moedige pogingen van de journaliste om een wetenschappelijk onderzoek te beschrijven, maar in haar angst om het niet te moeilijk te maken blijft zij steken in allerlei vage formuleringen die om de hete brij heendraaien. Daardoor wordt het nooit echt duidelijk hoe het echt zit.
Maar is dat dan niet gewoon te moeilijk? Dat lijkt me sterk. Het zou wel gek zijn als van alle wetenschappen alleen de taalwetenschap niet aan de geïnteresseerde leek uit te leggen is.
Misschien dat er een paar lezers zijn die het logje van de taalprof over bepaald en onbepaald hebben gelezen. Daar worden de termen specifiek en nonspecifiek uitgelegd. Was dat moeilijk? Ik dacht het niet. Je moet het maar eens lezen, maar het is in één alinea samen te vatten:
Verwijzen kan bepaald en onbepaald. Doe je het bepaald, dan geef je aan dat het om iets gaat dat in het gesprek bekend is. Met een onbepaalde verwijzing introduceer je iets nieuws in het gesprek. Een onbepaalde verwijzing kan specifiek en nonspecifiek zijn. Specifiek betekent dat je ervan uitgaat dat je gesprekspartner niet weet waarover het gaat, maar jij wel, en bij nonspecifiek weten jullie het allebei niet.
Als je bijvoorbeeld zegt Ik ga op vakantie en ik wil twee boeken graag meenemen betekent dat dat jij al weet welke twee boeken dat zijn, maar jouw gesprekspartner weet dat nog niet. Zeg je Ik ga op vakantie en ik wil graag twee boeken meenemen, dan weet je het zelf ook nog niet. Kijk, daar komt het "zich verplaatsen in de ander" om de hoek kijken!
Het onderzoek van Krämer en De Hoop toont blijkbaar aan dat kinderen het verschil tussen specifiek en nonspecifiek niet maken. Waarom heeft dit te maken met "een lastige zinsconstructie"? Omdat het verschil tussen specifiek en nonspecifiek in het Nederlands niet uitgedrukt wordt door een woord, maar door de woordvolgorde.
De taalprof zegt het nog maar eens: je hebt kennis van de termen en begrippen van de grammatica nodig, om over taal iets interessants te kunnen lezen. Of schrijven.
Deze Neerlandicus is het niet met je eens. Een goede schrijver kan zelfs de ingewikkeldste onderzoeken en wetenschap helder en behapbaar uitleggen aan een ongeschoold publiek. (In mijn web-log ook veel over taal, psycholinguistiek en letterkunde.)
BeantwoordenVerwijderen@Bl-oxx: maar dan ben je het toch juist wél met me eens? Ik schreef: "het zou wel gek zijn als alleen de taalwetenschap niet uit te leggen zou zijn". Ik vind alleen dat in dit geval de journaliste er niet in geslaagd is om het allemaal duidelijk te maken.
BeantwoordenVerwijderenOok een Neerlandicus heeft wel eens moeite met het begrijpen van een duidelijke tekst.
BeantwoordenVerwijderenIk vondhet een heel moedige poging van de journaliste. En ik heb het stuk gelezen (voor dit commentaar) en begreep niet precies waar ze het over had. Maar daarom lees ik ook zo'n artikel niet. Ik lees zo'n artikel om een algemeen idee te krijgen. En of het dan gaat om moeilijke zinscontructies of om specifiek/non specifiek. VOor een algemeen beeld vind ik moeilijke zinsconstructies een betere keuze.
BeantwoordenVerwijderenDat het daardoor niet duidelijk is waar ze het nou precies over heeft, dat ben ik met je eens. Maar zoals gezegd, daar ging het ook niet om.
@heylane: ik ben het met je eens dat het een moedige poging was. Maar met een beetje meer grammaticale uitleg was het ook nog begrijpelijk geweest. Nu blijf je zitten met een vaag idee. Dat kun je voldoende vinden, maar ik vind dat jammer. En ik vind het tekenend voor de angst voor grammatica die overal heerst. Ten onrechte!
BeantwoordenVerwijderenHallo Taalprof,
BeantwoordenVerwijderenHier (zie link) een interview met Irene Krämer in Hoezo Radio. Helaas is de presentator van deze uitzending Harm Oving die ik niet erg sterk vind. Er mankeert in deze aflevering in ieder geval iets aan zijn planning want hij begint te laat aan het interview met Krämer. Je moet dus even doorspoelen naar 30'05'' om het (irritant snel afgekapte) gesprek te beluisteren. Ik vind wel dat Krämer goed haar best doet om haar moeilijke onderwerp duidelijk uit te leggen. De andere studiogasten (Harm Oving buiten beschouwing gelaten), alledrie wetenschapsjournalisten, lijken haar verhaal dan ook goed te begrijpen.
groet,
Suzan
PS Ik kan de podcasts van Hoezo Radio overigens voor het overige ten zeerste aanbevelen!
@suzan: Ja, interessant, ik heb het zojuist even beluisterd. Merk op hoe de presentator meteen als het over het eigenlijke onderzoek gaat en de grammaticale termen op tafel komen, bijna angstig opmerkt dat hij "vroeger nooit zo goed in Nederlandse grammatica was". Wat is dat voor een onberedeneerde schrikreactie? Doet-ie dat bij wiskundige of natuurkundige onderwerpen ook steeds?
BeantwoordenVerwijderenOok die conclusie op het eind, dat het om "de sociale context" gaat, getuigt niet echt van enig begrip. Maar eerlijk gezegd vond ik Irenes uitleg van die specifiek-voorbeelden, en de bijbehorende optimaliteitstheorie, ook niet echt goed uit de verf komen.
Prof, een duidelijk verhaal over bepaald/onbepaald en specifiek/nonspecifiek volgens mij. Alleen begrijp ik niet het verband met wat er in het artikel staat (kinderen maken geen verschil tussen de zinnen Wil jij één kopje twee keer omdraaien? en Wil jij twee keer één kopje omdraaien? ).
BeantwoordenVerwijderenIn beide zinnetjes gaat het denk ik om nonspecifieke verwijzingen. Ze betekenen natuurlijk ieder iets anders, maar in beide gevallen zouden er bijvoorbeeld 4 kopjes kunnen staan, waaruit het kind er in het eerste geval 1 en in het laatste geval 2 (of eventueel ook 1) kan kiezen.
@Wim van Embden: het verband is dat dit effect alléén optreedt bij onbepaald specifieke zinsdelen. Vervang je 'één kopje' door 'het kopje,' dan zijn beide zinnen gelijk in betekenis. Als je geen specificiteit kunt begrijpen (omdat je je niet in de ander kunt verplaatsen) zie je dus ook het effect niet.
BeantwoordenVerwijderen@taalprof. Ik begrijp er niks van. De twee zinnetjes betekenen gewoon iets verschillends. "Wil jij één kopje twee keer omdraaien?" is denk ik maar voor 1 uitleg vatbaar. "Wil jij twee keer één kopje omdraaien? " kun je op dezelfde manier uitleggen, maar ook als : "wil je 2 keer het volgende doen: 1 kopje omdraaien". Je kunt dus aan het verzoek van het tweede zinnetje voldoen door 2 verschillende kopjes om te draaien. Dat kan duidelijk niet in het geval van het eerste zinnetje.
BeantwoordenVerwijderen@Wim van Embden: het punt is dat kinderen dit verschil niet begrijpen. Dus zo gewoon is dat verschil blijkbaar niet. Je kunt het analyseren als een verschil in bereik van de twee "kwantoren" 'twee keer' en 'één'. Net als in 'ik wil altijd iets eten' tegenover 'ik wil iets altijd eten'.
BeantwoordenVerwijderenOk prof, bedankt, nu is het me wel duidelijk. Ik vroeg me al af hoe lang ik over deze zinsconstructies zou blijven struikelen.
BeantwoordenVerwijderen