Weer een aantal fout(en)?

Je zou het bijna jammer vinden: mensen die nooit nadenken over taal, en die onbekommerd vanuit hun taalgevoel spreken en schrijven, doen het bijna altijd goed. En mensen die bewust proberen om zich te houden aan de "officiële grammaticaregels" zitten er heel vaak vreselijk naast.

De taalprof ziet dit echter positief: als je nooit fout zit, leer je ook nooit meer iets bij. Fouten maken is de brandstof voor je leerproces.  Daarom was hij blij, toen hij op nltaal.blog zag dat een lezer dacht een fout te signaleren in een zin die hij "uitgerekend op onzetaal.nl" had gelezen. Die zin luidde:

Aantal Britse scholieren die een vreemde taal leren daalt hard. De nltaalbloglezer vond het blijkbaar zo'n enormiteit dat hij elk commentaar overbodig achtte. Het is dus een beetje raden naar wat hij erop tegen had. Vond hij misschien dat een aantal niet kan dalen of stijgen (maar bijvoorbeeld alleen groter worden of toenemen)? Het zou kunnen. Sommige mensen kunnen heel weinig hebben wat niet letterlijk genomen kan worden, en als je eenmaal denkt dat zoiets fout is, dan ben je daar maar moeilijk vanaf te brengen.


Toch lijkt het erop dat het getal van de twee persoonsvormen deze lezer dwars zit. Hij denkt vast dat het moet zijn: Aantal Britse scholieren dat een vreemde taal leert daalt hard. De bijzin, zo redeneert hij, hoort bij aantal Britse scholieren, en dat mag je misschien wel als enkelvoud of meervoud beschouwen, allebei tegelijk mag niet. En in de oorspronkelijke zin staat daalt in het enkelvoud, en dus moet leren ook in het enkelvoud.


De taalprof zal niet zeggen dat die tweede zin helemaal fout is, maar de redenering klopt in ieder geval niet. Wat is er fout? Wel, de bijzin kan wel horen bij aantal Britse scholieren, maar hij kan ook alleen aansluiten op Britse scholieren. Simpel gezegd: je hebt Britse scholieren die een vreemde taal leren, en daarvan daalt het aantal. Niks mis mee, toch?


Maar schreef de taalprof niet eerder dat een aantal eigenlijk altijd meervoud was? Dan zit hij hier toch fout, want Aantal Britse scholieren die een taal leren dalen hard klinkt toch wel erg slecht. Dat klopt, maar als je goed kijkt zie je dat er ook niet staat een aantal, maar aantal. In koppen van nieuwsberichten wordt vaak het lidwoord weggelaten. Als je dat weer probeert in te vullen, zie je dat hier alleen het lidwoord het mogelijk is: Het aantal Britse scholieren die een vreemde taal leren, daalt hard.


Als die twee zinnen, de Onzetaalzin en de nltaalbloglezerzin, dan allebei kunnen, welke is  de beste? De taalprof heeft een voorkeur voor de Onzetaalvariant. Kijk maar eens naar de zin Het aantal fouten makende bloggers neemt af. Dat is een prima, zij het wat formeel klinkende zin. Die voorbepaling fouten makende hoort bij bloggers, nietwaar? Niet bij aantal, anders had er moeten staan: Het fouten makende aantal bloggers neemt af. Dat kan ook wel, maar echt lekker geformuleerd is het niet.


Als je nou van die voorbepaling een bijzin wil maken, moet je toch zeggen Het aantal bloggers die fouten maken neemt toe, nietwaar? Anders geef je alsnog aan dat de bepaling bij aantal hoort, en dat vonden we net helemaal niet zo lekker geformuleerd.


Dit hele geval is terug te voeren op een discussie een halve eeuw geleden onder taalkundigen over de ontleding van woordgroepen als twee boeken met plaatjes. Zijn dat nou boeken met plaatjes, en daar twee van, of zijn het twee boeken, en wel met plaatjes? De (enigszins vervelende) conclusie destijds was: blijkbaar kan het allebei. Waarom is dat vervelend? Omdat het betekent dat zo'n simpele woordgroep eigenlijk al dubbelzinnig is. Je kunt hem op twee manieren ontleden. Dat maakt voor een simpele redekundige benoeming niet zoveel uit (met plaatjes is gewoon een bijvoeglijke bepaling), maar bijvoorbeeld een computeranalyse heeft hier heel veel last van.