dinsdag 18 december 2007

Slechte taalbeheersing




Het is weer eens zo laat. "Nederlander beheerst taal slecht" kopt het Reformatorisch Dagblad. Daar gaan we eens even lekker voor zitten. Eens kijken wat er nu weer voor tenhemelschreiende staaltjes van taalverloedering worden opgedist.

Maar dat valt tegen.

Ik heb zelden een harkeriger stukje gelezen dan dit. De intro is zo te zien origineel, en voor de rest bestaat het hele artikel uit een aaneenschakeling van alinea's die steeds beginnen met de naam van de geciteerde, een dubbele punt en dan een citaat. C'est tout. Zonder kop of staart, en de citaten staan nog in een willekeurige volgorde ook. Wat moeten we hiermee?

Lees mee hoe het begint:
Woensdag heeft het 18e Groot Dictee der Nederlandse Taal plaats, vandaag voorafgegaan door het kinderdictee. Voor hen of voor hun, hoe zit het ook alweer? Doordat ze de spelling en de grammatica van hun taal niet goed kennen, maken Nederlanders te veel taalfouten.
Van het dictee springen we zonder enige aanleiding naar de vraag hoe het ook al weer zit met voor hen en voor hun, en net als je als lezer denkt, ja hoe zit dat eigenlijk, volgt de deprimerende mededeling dat we de spelling en grammatica van onze taal niet goed kennen. Nou dan zal dat dictee en dat kinderdictee ook wel weer een deceptie worden, denk je dan, en hoe het zit met voor hun en voor hen, daar kom ik vast ook niet achter.

En inderdaad: in de rest van het artikel komt de journalist niet meer aan het woord, dus van hem hoeven we geen nadere toelichting te verwachten. Maar zijn de citaten dan tenminste verhelderend? Nee hoor: Theo de Boer van Van Dale bijvoorbeeld onthult dat "mensen bepaalde regels goed dan wel minder goed toepassen," wat ik persoonlijk nogal positief vind. Beter dan dat de meeste mensen de meeste regels slecht toepassen, zou ik denken, iets wat toch in de titel van het verhaal gesuggereerd wordt.

Ook het citaat van Peter Smulders, van het Genootschap Onze Taal, vergroot alleen maar de verwarring: jongeren worden steeds taalvaardiger, de klassieke taalvaardigheid is niet verbeterd, jongeren zijn slechter dan volwassenen, het gaat erom wat je meekrijgt op school, goed spellen staat onder druk, er is een tegenbeweging, d's en t's gaan vaak fout, en ook werkwoorden als irriteren. Ik citeer het bijna letterlijk. Wat is dit voor een warboel aan van de hak op de tak springende, elkaar tegensprekende uitspraken?

Dan worden Frans Hinskens en Pieter Muysken geciteerd, die in hun artikel op Taalschrift het tegenovergestelde beweren van wat in de titel van dit artikel staat, zo te zien zonder dat de journalist dat in de gaten heeft.

Op dit punt komt Dita Brakel, de eindredacteur van het Reformatorisch Dagblad, het redactielokaal binnenwandelen. Zij merkt op dat de dagelijkse taalfouten ook te maken hebben met het feit dat er tegenwoordig steeds meer wordt gepubliceerd. Dat zal niemand ontkennen, maar wacht, daar ligt ook nog dat rapport Taalpeil van de Taalunie op het bureau. Daar staat in dat een minderheid van de geënqueteerden meer aan grammatica en spelling wil doen. O nee, van de leraren wil net 50 procent meer aan spelling doen, daar maken we dus "maar liefst 50 procent" van. Vinden al die mensen dat de Nederlander zijn taal slecht beheerst? Geen idee, maar het zijn tenminste cijfers, het doet er niet toe hoe ze geïnterpreteerd moeten worden.

Even checken, kennen we een leraar Nederlands die dat kan bevestigen? Willemijn Terlouw is de eerste die de telefoon opneemt. Zij vindt (net als alle anderen) dat het allemaal wel meevalt, en dat haar leerlingen tamelijk succesvol allerlei vormen van taalgebruik kunnen afwisselen. Gelukkig maakt ze ook een opmerking over taalverandering en hoewel dat met de hele zaak niets te maken heeft, vormt het een mooie afsluiting waar de lezer nog even over na kan denken. Hèhè, weer een artikel af.

Is er dan niemand die deze warboel nakijkt? Nog afgezien van de vraag hoe je als journalist kunt wegkomen met dit beschamende knip- en plakwerk, je beledigt je lezers toch als je een artikel met als titel "Nederlander beheerst taal slecht" geheel laat bestaan uit citaten van personen die het tegenovergestelde beweren. Er had beter boven kunnen staan: "Journalist beheerst zijn vak slecht."

17 opmerkingen:

  1. PS. Stuur maar op naar het Reformatorisch Dagblad (niet dat dat door iemand gelezen wordt maar dat terzijde).

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Wat we hier mee moeten? Stoppen het Reformatorisch Dagblad te lezen

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik heb zo'n gevoel, dat mijn taalniveau daalt dankzij de taalniveau's van anderen en de jaarlijkse wijziging van de Nederlandse taal. Ik probeer een schild van sarcasme op te zetten om luchtig met het algemeen gedaalde taalniveau om te gaan.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Rhodan, misschien mag ik je voorzichtig adviseren je hand eens in eigen boezem te steken. Je interpunctie deugt niet (geen komma na 'gevoel'), je spelling ook niet (het is 'niveaus'), een schild zet je niet op, maar hou je voor je en met 'jaarlijkse wijziging van de taal' doel je waarschijnlijk slechts op de (niet al te ingrijpende) spellinghervormingen (twee sinds 1995) die er zijn doorgevoerd.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Misschien bedoelde Rhodan het dan ook sarcastisch?

    BeantwoordenVerwijderen
  6. En wellicht wou Johan B. zeggen dat Rhodan waarschijnlijk op slechts twee spellingshervormingen doelt, in plaats van slechts op twee spellingshervormingen - als we dan toch de puntjes op de i gaan zetten.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Platonov: Hmm, volgens de huidige taalkundige inzichten kun je dat wel degelijk op twee manieren zeggen: 'op slechts twee spellingshervormingen' kan ook geformuleerd worden als 'slechts op twee spellingshervormingen'. De laatste formulering heeft weliswaar een extra betekenis, maar de betekenis van de eerste zit ook in de tweede.
    Dit verschijnsel wordt onder verschillende namen in de taalkundige literatuur besproken. "Negative raising" is er een van. De gedachte is dat een negatief woord "hoger" in de zin kan worden gezet, net als bij 'Ik denk niet dat het regent' met de betekenis 'Ik denk dat het niet regent'.
    Ook in de literatuur van focusbepalingen zie je dit verschijnsel. Zie bijvoorbeeld een extreem voorbeeld als: 'Ik heb met nota bene de woede van TWEE leraren op de hals gehaald'. De betekenis is hier dat 'nota bene' de focus op 'twee' legt, maar het hoeft er niet per se naast te staan (al kan dat wel).

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Graag vestig uw aandacht op de recente roman Jealous Guy van Wladimir Arn. Naar het schijnt heeft de auteur Taalbeheersing gestudeerd aan het Radboud te Nijmegen. Is het Nederlands met hem op hol geslagen, of geeft hij een reële afspiegeling weer van de linguïstische ontwikkelingen in de grote steden? "Filosofisch hoogstaande dirtcore" las ik op diverse weblogs. Als taalpuriste reageerde ik geschokt op de voorpublicaties op o.a. bol.com. Toch heb ik het werk aangeschaft, en raakte gaandeweg onder de indruk van het concept waarin DE TAAL als hoofdpersonage grote hedendaagse maatschappelijke problemen het hoofd biedt. Ik twijfel inmiddels tussen volledige afkeuring en (jawel!) onvoorwaardelijke bekering. Een tussenweg lijkt de meesterlijke manipulator Arn mij niet te laten. Wie helpt mij eruit?

    BeantwoordenVerwijderen
  9. @Veerle Veerman: Ja, ik heb die roman onlangs gekocht. "Ready forra mega-mindfuck?" staat er op de titelpagina. Ik moet 'm nog lezen

    BeantwoordenVerwijderen
  10. goeie tip. bedankt. heb het boek gisteren gehaald en heb het als in een stroomvernelling BELEEFD. talent, die arn.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. @Marc: ik heb het gevoel dat ik in een slechte reclamespot zit. Gaat dit nog over grammatica?

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Dit gaat zeer zeker over grammatica. Ik heb het boek met groeiend plezier gelezen, en met groeiend respect bestudeerd. De schrijver of het collectief Wladimir Arn heeft zichzelf een heel bijzondere, heel eigenzinnige vorm van grammatica opgelegd, waar wat consequentie betreft geen speld tussen te krijgen is. Over de weinige kleine taalfoutjes die ik erin ontdekte wil ik, bij gemelde belangstelling, de uitgever best mailen.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. @Cheyenne: ik lees anders alleen maar reclamepraat, ook van jou. Praat jij in het echt ook zo? Sorry dat ik het zeg, maar ik word hier erg achterdochtig van.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Nee, zo praat ik niet, maar zo schrijf ik wél. Dit is nota bene een blog over slechte taalbeheersing...
    Reclame maken? Ja, ik zou na mijn opleiding graag ergens als copywriter aan de slag gaan. Dank u voor het compliment dus.
    Achterdochtig hoeft u van mij niet te worden. Ik heb (nog) geen enkel belang in het pluggen van wie of wat dan ook. Ik vind het gewoon leuk om mijn enthousiasme onder woorden te brengen. Dat mag toch wel? Bovendien, melding van wat taalfoutjes in een boek zou wel een héél naïeve manier van marketing zijn.
    Verder wens ik u veel succes en vooral plezier met uw site. Ik hoop dat ik nog vaak bij u terug mag komen.
    O ja, als u het goed vind, zal ik een beetje... reclame voor u maken.
    Vriendelijke groet,
    Cheyenne

    BeantwoordenVerwijderen
  15. @Cheyenne: Tja, het lijkt toch allemaal alleen maar pluggen wat jij, en Marc, en Veerle Veerman doen. Het zijn alleen maar "positieve leeservaringen" en een vage toespeling op "weinige kleine taalfoutjes," wat eerlijk gezegd een beetje een belachelijke indruk maakt, zeker als je -zoals ik- dat boek onder ogen hebt gehad. De schrijver heeft gewoon geen boodschap aan "taalfoutjes," dat is in het boek helemaal geen issue. En consequent is het ook al niet. Met opzet, ongetwijfeld. Maar als ik dan jou (en op andere blogs ook anderen, of althans reageerders met een andere naam) jezelf hoor afficheren als quasi-serieuze "taalpuristen" die het boek "bestudeerd" hebben en ondanks aanvankelijke scepsis "met groeiend respect" het boek BELEEFD hebben tot je helemaal "bekeerd" bent, dan lees ik toch echt een slechte wasmiddelenreclame van een jaar of dertig geleden, maar dan voor een boek.
    Ik blijf dus het ongemakkelijke gevoel houden dat deze site misbruikt wordt voor ordinaire reclame. Die site gaat trouwens helemaal niet over "slechte taalbeheersing," dat is alleen de titel van een logje over een bericht in het Reformatorisch Dagblad. Deze site gaat over grammatica, een methode om taal te analyseren. Niet over literatuur.
    Ik wens jullie (?) veel plezier en succes met jullie (?) boek, en ik heb al gezegd dat ik het ga lezen, maar misbruik deze site asjeblieft niet voor reclame.

    BeantwoordenVerwijderen
  16. Ben van mening dat jullie alles wat dat zgn. neder-esperanto ophemelt van jullie site moeten blijven weren. Puur Nederlandse grammatica belichaamt zo langzamerhand de laatste vlagen Nederlandse identiteit. Nog even zo houden graag.

    BeantwoordenVerwijderen