Hollandse Eenheidsworsten-Maatschappij

De warenhuizen nemen onze grammatica over. Lees ik eerst in een taalcolumn dat de HEMA hogere taalkunde gebruikt in reclameteksten, nu staat er weer in een weblog dat ditzelfde warenhuis spellinglessen verkoopt. En hoewel de HEMA al jaren de kinderboekhelden Jip en Janneke als beeldmerk gebruikt, zijn die spellinglessen bepaald niet in Jip en Janneketaal gesteld.


Nu heeft de taalprof plechtig beloofd het nooit over spelling te hebben, maar eigenlijk gaan die lessen over grammatica. En daar schiet hij dus te hulp.


Op de weblog jijenjekids.blog.nl staat een citaat uit zo'n spellinglesje. Waarschijnlijk een tekstje als uitleg bij een zinnetje als Schanulleke wordt gevonden. Ik citeer het even in zijn geheel (schrik niet):

Het woord "wordt" spreken we uit als "wort". Maar we schrijven "wordt". Hoe komt dat? Bij "wordt" hoort het onderwerp "Schanulleke". Je kunt namelijk vragen: "Wie wordt gevonden?" Het antwoord is "Schanulleke". "Schanulleke" noemen we "3e persoon enkelvoud". Het is te vergelijken met "hij". Bij de 3e persoon enkelvoud komt er een "t" achter de ik-vorm (of stam). De ik-vorm (of stam) is het hele werkwoord min -en. Het hele werkwoord is "worden". De ik-vorm (of stam) is dus "word"


Bent u daar nog? Dit is een lesje voor kinderen van groep 7 en 8, ik zeg het er maar even bij. Hier wordt vakkundig elk plezier in alles wat een beetje op grammatica lijkt om zeep geholpen. Misschien een beetje arrogant gezegd, maar dat kan de taalprof beter. Ik doe een poging, vanuit dezelfde zin Schanulleke wordt gevonden:


Hee, wat raar! Waarom schrijf je het woord wordt met dt? Je spreekt het toch gewoon met een t uit? Waarom mag je dan niet wort schrijven? Dat is toch veel gemakkelijker? Dat zit zo: er zijn heel veel woorden die je soms met een d en soms met een t uitspreekt. Je zegt hont maar ook honden. En bort en borden, hoet en hoeden. Als je al die woorden soms met een d en soms met een t zou schrijven, dan zou dat wel heel moeilijk worden bij het lezen. Als je hond - honden schrijft, en bord - borden, hoed - hoeden, dan zie je meteen dat die woorden bij elkaar horen. Dan kun je veel sneller lezen!


Nu hoort wort bij worden, dus moet je het eigenlijk met een d schrijven: word - worden. Zo zie je meteen dat die woorden iets met elkaar te maken hebben. Makkelijk!

Maar waarom schrijven we dan niet gewoon Schanulleke word gevonden? We hoeven toch alleen maar aan te geven dat word bij worden hoort? Waarom moet het dan hier wordt zijn? Ook dat is niet zo heel moeilijk.


We spreken eerst af: die d, daar komen we niet meer aan. Die hoort erbij, omdat wordt bij worden hoort. Maar hoe zit het met die t? Nou, dat zit zo: in het Nederlands krijgen werkwoorden soms een t en soms niet. Je zegt Ik lach, ik loop, ik huil, ik snurk, maar ook Schanulleke lacht, Schanulleke loopt, Schanulleke huilt, Schanulleke snurkt. Dat hoef je eigenlijk niet eens te leren, dat voel je gewoon (denk er eens over na, is dat zo?). Staat er ik bij, dan krijgt het werkwoord geen t, staat er iemand anders bij (bijvoorbeeld jij, hij, zij, Schanulleke, Suske, Wiske), dan krijgt het werkwoord wel een t. En let op: die extra klank is altijd een t en nooit een d.


In de zin Schanulleke wordt gevonden staat er geen ik bij het werkwoord. Dan had je moeten schrijven Ik word gevonden. Nee, er staat Schanulleke bij. Maar dan moet er dus een t bij. Er stond al een d, daar zouden we niet meer aankomen, want die was bedoeld om te laten zien dat het woord bij worden hoort, dus er moet gewoon een t achter.

Dat ziet er dan wel een beetje ingewikkeld uit, wordt, maar het is bedoeld om het makkelijker te maken. Aan de d kun je meteen zien dat het om worden gaat, en de extra t laat zien dat ik niet gevonden word, maar dat Schanulleke gevonden wordt.