zondag 8 februari 2009

Dat was taal, nu: rekenen



Woordenschat is het toverwoord van de laatste tijd. Woordenlijsten verschijnen op placemats, en de getallen buitelen in de media over elkaar heen. Dit is een citaat uit BN De Stem, maar ik had net zo goed een andere krant kunnen aanhalen:
Tot een jaar of acht leren kinderen 'vanzelf' zo'n 800 woorden per jaar
erbij. Aan het begin van groep 3 kennen ze er gemiddeld 4500. Een kind
dat met 1000 woorden groep 1 binnenkomt, moet er in de ruim twee jaar
kleuteronderwijs dus 3500 leren om gemiddeld mee te kunnen in groep 3.
Dat is 1500 woorden in een schooljaar van 38 weken: dat is 8 per dag.
Elke dag weer 8 nieuwe woorden per dag! Dat kan alleen als je gericht
aan die woorden werkt.
Rekent u even mee?
Kinderen leren dus 800 woorden per jaar (zeg maar 2 á 3 woorden per dag). Ze zouden met 8 jaar op 4500 moeten uitkomen, dus dan zijn ze met ongeveer 2,5 jaar begonnen. Maar sommigen zitten met 6 jaar nog op 1000, dus die hebben er per jaar ongeveer 280 geleerd. Blijkbaar moet je nu uitgaan van die 560 woorden die ze zonder school al leren, en dan komen ze in twee jaar uit op een dikke 1500. Het verschil met het doel is dus 3000. Dat deel je door 2 en je komt op die 1500 per jaar. Omgerekend naar die 38 weken is dat een kleine 40 woorden per week, dus 8 woorden per dag (weekenden niet meegerekend).


Dit alles gaat even uit van de aanname dat kinderen een constante leersnelheid hebben, maar ik dacht dat er zo rond het zesde jaar een groeispurt optrad in de woordenschat. In dat geval valt het misschien nog wel mee.


Die leersnelheid, hoe zit het daar eigenlijk mee? Als je naar de literatuur over woordenschat kijkt, zie je voor een academisch opgeleide volwassene vaak een woordenschat tussen de 60.000 en 100.000 geschat. Hoe snel moet je leren om dat te bereiken? Stel dat je op je 30e een woordenschat van 60.000 hebt, dan heb je gemiddeld 2000 woorden per jaar geleerd (maar dan moet je vanaf je geboorte rekenen). Dat is nog flink aanpoten na die 800 per jaar in je eerste jaren. Dat gemiddelde moet dus nog wel een tikje hoger liggen. Als je als hoger opgeleide in de dop met 8 jaar op 4500 ligt, heb je nog 55.500 te gaan in 22 jaar, dat is een dikke 2500 per jaar! Dan moet je er al 6 per dag leren, zon- en feestdagen en vakanties meegerekend. Dat zal ik maar niet naar die schooljaren omrekenen.


Niets bijzonders trouwens, die 6 per dag, want ik reken nog ruim ook. De taalkundige Marc van Oostendorp spreekt op kennislink.nl van 60.000 woorden op je twintigste, waarvoor je er wel 10 per dag moet leren, en in de internationale literatuur over woordenschatontwikkeling van kinderen staat een gemiddelde leersnelheid geschat van 5 tot 8 woorden per dag.


Dus hoe moet ik deze getallen eigenlijk in hun context zien? Die 1000 woorden op je zesde, is dat belangrijk minder dan het vroeger was? Ik heb wel eens ergens gelezen dat de woordenschat van een zesjarig kind rond de 6000 lag, dat is natuurlijk wel een groot verschil. Maar misschien is het gewoon moeilijk te meten, dat zal het wel zijn: gaat het om actieve of passieve woordenschat, tellen alleen woordenboekwoorden mee,
enzovoorts. Er zijn veel factoren die tot heel andere getallen kunnen leiden. Maar ik krijg toch een beetje de indruk dat al die getallen en dat gereken in de media voornamelijk een dramatisch effect moeten hebben, dat het belang van aandacht voor woordenschat in het onderwijs moet onderstrepen.

Tja, en dat laatste vind ik dan toch weer sympathiek.




8 opmerkingen:

  1. Ja, ik heb meegerekend. Onderaan in de derde alinea van 'lees meer' schrijf je
    "…Als je als hoger opgeleide in de dop met 8 jaar op 4500 ligt, heb je nog 55.500 te gaan in 22 jaar, dat is een dikke 2500 per jaar! Dan moet je er al 6 per dag leren, zon- en feestdagen en vakanties meegerekend…"
    Als je nu die 6 woorden per dag (terug)deelt in het te leren aantal woorden per jaar van 2.500, dan zou je zo'n 417 dagen per jaar nodig hebben wat dus niet kan! De juiste uitkomst is (bijna) 7 woorden per dag, alle dagen meegerekend. Of, op basis van schooljaren (38 weken van 5 dagen) het dubbele, ofwel zo'n 13 à 14 per dag!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @Steven: ja, ik had het naar beneden afgerond, wat rekenkundig niet correct was. De precieze uitkomst van de deling is natuurlijk 6.849, dus 7 ligt meer in de buurt. Daar komt bij dat 2500 ook al een afronding naar beneden was, dus 7 is ongetwijfeld realistischer.
    Aan de andere kant zijn al die getallen benaderingen, en was mijn bedoeling om te laten zien dat je zelfs bij krap rekenen al op normale aantallen uitkomt van 6 of meer woorden per dag. Let wel: voor hoger opgeleiden, maar het streven van de overheid is om het percentage hoger opgeleiden in Nederland op 50% te brengen.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik heb vijf jaar geleden bij de cursus Inleiding Taalkunde hier op de universiteit geleerd dat de schattingen van de woordenschat van een moedertaalspreker uiteenlopen van 20.000 tot 100.000. We weten eigenlijk gewoon niet hoeveel woorden een mens kent. Ik zou ook niet weten hoe je het moest meten.
    Verder beweren taalonderijwsinstellingen wel dat je 1000 tot 2000 woorden in een taal moet kennen voor dagelijks gebruik, en een normale, thuis Nederlands sprekende zesjarige kent al wel veel meer woorden dan minimaal nodig zijn in huis, tuin en keuken.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Reinier: Ja, die getallen lopen sterk uiteen, onder andere vanwege het verschil tussen actieve en passieve woordenschat, wat je doet met samenstellingen en afleidingen, etc.
    Er bestaat een aardig artikel over een woordenschatberekening op statistische grondslag. Als je alle woorden telt in het hele werk van Shakespeare, kom je uit op ongeveer 24.000 woorden (woordvormen niet apart gerekend). Dat kan natuurlijk niet. Als je elk afzonderlijk werk echter als observatie rekent, en de toename van het aantal nieuw geobserveerde woorden extrapoleert, krijg je een grafiek die toch nadert tot ongeveer 60.000.
    Sterker nog, je kunt voorspellen hoeveel nieuwe woorden er in een nieuw te ontdekken werk van Shakespeare zullen staan. Deze methode is toegepast op een sonnet dat aan hem werd toegeschreven, en de resultaten kwamen overeen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Wilhem Deussen4 maart 2009 om 14:23

    is "zeshonderdzevenentachtigduizendvierhonderddrieënveertig" een woord?

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @Wilhem Deussen: ik zou niet weten waarom niet. Wat zou daarmee mis kunnen zijn? Ik zou het bij voorkeur spellen als 687.443, maar dat doet aan de status van "bepaald hoofdtelwoord" niets af.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Wilhem Deussen5 maart 2009 om 02:23

    @taalprof: ik weet ook niet wat ermee mis zou kunnen zijn (en suggereer ook niet dat er überhaupt iets loos mee is). Het enige is dat mijn woordenschat in dat geval zo rond de negenhonderdnegenennegentigquintiljard ligt, en dat alleen maar omdat ik nu te lui ben om op te zoeken hoe je een 1 met 36 nullen noemt (sextiljoen waarschijnlijk).

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Wilhem Deussen: Ah, dat is de bedoeling. Inderdaad, als je zo rekent is je woordenschat oneindig. In woordenschatberekeningen wordt je woordenschat echter meestal afgezet tegen een woordenlijst.

    BeantwoordenVerwijderen