Wikipedia wordt wakker

Iets meer dan drie jaar nadat de Taalprof een passage op de Wikipediapagina Veelvuldig gemaakte fouten in het Nederlands bekritiseerde, ontstaat er ineens discussie in het Taalcafé. Een paar dagen geleden probeerde een gebruiker een onterechte "veelvuldig gemaakte fout" te verwijderen, maar dat werd binnen 17 minuten weer ongedaan gemaakt onder de argumentatie wel degelijk verkeerd.

In de discussie op de taalprofsite van drie jaar geleden werd hijzelf ook al eens gevraagd om die Wikipediapagina te verbeteren, maar de taalprof bedankte toen voor de eer. Hij was het met de hele pagina niet eens. Nu, drie jaar later, is dat gevoel alleen maar versterkt.
Er worden veel fouten gemaakt in deze wereld. Mensen boeren aan tafel, laten scheten in het openbaar, en kruipen voor in winkels. Toch bestaat er geen Wikipediapagina Veelvuldig gemaakte fouten in het sociale verkeer. Ook tegen letterlijk uitgeschreven wetten wordt veel gezondigd: mensen bellen mobiel tijdens het rijden in een gemotoriseerd voertuig, ze parkeren waar het niet mag, en verkeerslichten worden massaal genegeerd. Dat alles is echter in geen enkele encyclopedie vastgelegd onder het lemma Veelvuldig gemaakte fouten in het verkeer. Zelfs in sporten, die toch aan strikte regels gebonden zijn, wordt veelvuldig de hand gelicht met de spelregels. Voetballers staan voortdurend buitenspel, grensrechters zien dat vaak niet, er wordt aan shirtjes getrokken, geduwd, gespuugd, ballen passeren om de haverklap doellijnen zonder dat dit door de scheidsrechter als een doelpunt geteld wordt, en toch zul je vergeefs de Wikipediapagina zoeken waar al deze veelvuldig gemaakte fouten in de voetbalsport opgesomd staan. Alleen in het domein van het taalgebruik wordt het ineens door de woordenboekmakers als encyclopedische informatie gezien om een tamelijk willekeurig lijstje te maken van fouten die veelvuldig gemaakt zouden worden. Hoe veelvuldig, dat staat er dan nooit bij, dat zou misschien iets te encyclopedisch worden.

De discussie in het Taalcafé leidt nog niet meteen tot een consensus. Het gaat om het schrappen van de "veelvuldig gemaakte fout" Ik ben gevraagd mee te gaan naar Amsterdam. Dat zou volgens de Wikipediapagina moeten zijn Mij is gevraagd mee te gaan naar Amsterdam. Het is al treurig dat hierover discussie ontstaat, omdat de zogenaamd foute variant zo opzichtig goed is en er alleen vanuit de ontleding geargumenteerd wordt dat hij fout zou moeten zijn, maar omdat die ontleding nog aanvechtbaar is ook wordt het helemaal bespottelijk.

Even recapituleren: de taalprof beweerde dat Ik ben gevraagd mee te gaan naar Amsterdam niet fout is omdat vragen verschillende constructies kent. Voor zover relevant voor deze discussie: je kunt het lezen als "informeren" (Ik vraag jou of het regent), maar ook als "uitnodigen" (Ik vraag jou binnen te komen). In die eerste lezing is jou meewerkend voorwerp (Ik vraag aan jou of het regent), in die tweede is het lijdend voorwerp (het is niet Ik vraag aan jou binnen te komen). Welk van de twee is nu Men vraagt mij mee te gaan naar Amsterdam?

De schrappende Wikipediaauteur had drie argumenten: de analyse van de taalprof die hem/haar overtuigde, een googletelling waaruit bleek dat Ik ben gevraagd om zo'n 25x zo vaak voorkomt als Mij is gevraagd om (ongeveer 150.000 tegenover 6.000) en zijn/haar eigen taalgevoel. Nou zou mij dat laatste al voldoende lijken, maar er ontstaat toch discussie. Wat zijn de belangrijkste tegenargumenten?

Iemand zegt Ik vind zelf ook dat 'zij' krom klinkt. Dat vind ik nog de meest acceptabele argumentatie. Blijkbaar zijn er mensen met een taalgevoel dat zegt dat Mij is gevraagd mee te gaan naar Amsterdam een betere zin is dan Ik ben gevraagd mee te gaan naar Amsterdam. Dat is deugdelijke argumentatie, al zegt het niets over het taalgevoel van de hele taalgemeenschap. Wil je argumenteren dat iets een "veelvuldig gemaakte fout" is, dan zul je aannemelijk moeten maken dat de meeste mensen dat taalgevoel hebben. De schrapper probeerde dat met die googletelling, maar die wordt meteen als "onbetrouwbaar" afgeserveerd. Je zou denken dat de bewijslast ligt bij degene die iets als een "veelvuldig gemaakte fout" bestempelt, maar blijkbaar ligt in Wikipedia de bewijslast bij iemand die een passage wil schrappen. Wat eenmaal in Wikipedia staat, is nu eenmaal de norm.

Zijn er ook nog andere argumenten? Wel, het verschijnsel wordt in verband gebracht met een andere "veelvuldig gemaakte fout," namelijk het optreden van het meewerkend voorwerp als onderwerp in de lijdende vorm (Wij werden opengedaan en het onvermijdelijke de reizigers worden verzocht, wat ook al de verkeerde analyse is), maar deze vergelijking is natuurlijk niet relevant. De kwestie is dat in de analyse van de taalprof Ik niet het oorspronkelijke meewerkend voorwerp is, maar het oorspronkelijke lijdend voorwerp.

Is er dan nog een ander argument? Jawel: Renkema zegt het. In de voorbeeldzin Waarom wordt juist zij gevraagd om een schenking te doen? acht hij haar correct (en zij dus blijkbaar incorrect). Renkema beargumenteert dit niet verder, maar je mag aannemen dat hij in de zin Men vraagt haar om een schenking te doen van oordeel is dat haar meewerkend voorwerp is. Daar kun je bij aantekenen dat hij wellicht in dit geval minder aan "uitnodigen" en meer aan "een verzoek doen" denkt. Maar hij licht dit niet verder toe, en schaart het eenvoudigweg onder de bovengeschetste "veelvuldig gemaakte fout" om het meewerkend voorwerp in de lijdende vorm onderwerp te maken.

Hoe verloopt dan die discussie? Dat is wel interessant. De analyse van vragen met twee betekenissen wordt wel geaccepteerd, maar hierin wordt de implicatie gezien dat in de betekenis "uitnodigen" helemaal geen lijdende vorm mogelijk is. Dat wordt dan meteen bestempeld tot "de kern van de zaak" die op de site van de taalprof "wel aangestipt, maar niet uitgediept" wordt. In werkelijkheid gaat het om een theoretische opmerking in de discussie over het betekenisverschil tussen actief en passief, en dat je de ene vorm niet uit de andere vorm zou hoeven af te leiden. Maar als dat waar is, is het helemáál onmogelijk om een lijdende vorm als fout te bestempelen op grond van de actieve variant.

Opmerkelijk in de discussie is verder nog dat men er blijkbaar van uitgaat dat van de twee zinnen Ik ben gevraagd mee te gaan naar Amsterdam en Mij is gevraagd mee te gaan naar Amsterdam er maar één de juiste is. Maar dat is helemaal niet noodzakelijk. Als vragen twee lezingen heeft, is het best mogelijk dat beide lezingen mogelijk zijn, en dat er dus twee ontledingen beargumenteerd kunnen worden. Dat er taalgebruikers zijn, zoals de taalprof, die de voorkeur geven aan de lezing "uitnodigen" en andere die in de betekenis "een verzoek doen" meer de kant van "informeren" op willen gaan, dat valt binnen de variatie die de standaardtaal blijkbaar toestaat.

Dus hoe je het ook wendt of keert: de zogenaamde "veelvuldig gemaakte fout" zou geschrapt moeten worden. Of eigenlijk die hele pagina, want met encyclopedische informatie heeft het natuurlijk niets te maken.

Update: de taalprof zoekt het op.