De taalprof is er niet helemaal in geslaagd om het "Stomme Alfabet" naar het Nederlands te transponeren, maar hij is een heel eind. En weer: aanvullingen zijn welkom.
- De A van ex aequo
- De B van ambtenaar
- De C van rock (of weckfles, of fascinerend, scenario, dank aan Ludo)
- De D van handbal (of breedte, dank aan Rutger)
- De E van typediploma
- De F van Les Clefs (eigenlijk geen Nederlands, maar dank aan Henk)
- De G van lorgnet
- De H van spaghetti (of theater, of föhn, dank aan Ludo, thee, dank aan Rutger)
- De I van notoire (dank aan Rutger), moeilijk (beetje twijfelachtig, maar dank aan Wouter)
- De J van pyjama (of rijksdaalder, indien uitgesproken als 'riksdaalder', dank aan Wikipedia, of bijzonder, dank aan Rutger)
- De K van knock-out (of markt)
- De L van amontillado (of taille, fouilleren, Earnewâld, dank aan Henk)
- De M van lambda
- De N van menens (column, gezamenlijk, jongens, etc. etc.)
- De O van oeuvre (dank aan Wouter)
- De P van prompt
- De Q van acquit (dank aan Henk)
- De R van diner
- De S van herfststorm (twee keer st wordt maar één keer uitgesproken, of bas-reliëf, dank aan Henk, of bosschimmel, dank aan Ludo)
- De T van filet (of herfststorm, lichtje, etc. etc.)
- De U van eeuw (of leeuw, etc., of qui-vive, quite, dank aan Ludo)
- De V van afval (dank aan Greet)
- De W van erwt
- De X van roux
- De Y van rufiyaa (dank aan Rutger)
- De Z van rendez-vous (graszode, dank aan Ludo)
Misschien de o van oeuvre?
BeantwoordenVerwijderenWellicht zou je ook de i van moeilijk kunnen zeggen. Eigenlijk wordt de i daar twee keer niet of nauwelijks of heel anders uitgesproken.
BeantwoordenVerwijderenDe f kan bij sommige mensen min of meer wegvallen (of geheel geassimileerd worden) in bijv. afwas.
@Wouter: Hmmm, ik zie wel dat je ze allebei onuitgesproken kunt laten ('moelijk' en 'awas,' waarbij ik de laatste dan weer vreemder vind), maar ik vraag me af of dit binnen de standaarduitspraak valt.
BeantwoordenVerwijderen"Heel anders uitgesproken" ben ik wel met je eens, maar maakt hem ongeschikt voor het stomme alfabet. Daar zou hij helemaal moeten wegvallen. Anders zou ook 'station' wel kunnen.
De o van oeuvre vind ik goed. 'oeuvre' klinkt wel een beetje als 'euvre,' dus je kunt stellen dat de 'o' daar "wegvalt."
Ik voeg 'oeuvre' en 'moeilijk' toe.
Als je plaatsnamen toestaat, kun je het Franse "Les Clefs" gebruiken voor de stomme f.
BeantwoordenVerwijderen@Henk: Ik doe 'm erbij, in afwachting van een betere. Eigenlijk zijn die buitenlandse allemaal matig, omdat ik dan net zo goed die hele Engelse lijst kan kopiëren. Het zou dus idealiter om woorden uit het Nederlandse woordenboek (of desnoods Nederlandse aardrijkskundige namen) moeten gaan. Fries misschien?
BeantwoordenVerwijderenVoor de s nog: "bas-reliëf"
BeantwoordenVerwijderenVoor de t nog: ontbijt
BeantwoordenVerwijderenVoor de v: afval
@Henk: Ja, misschien nog beter dan 'herfststorm,' maar jammer dat hij eigenlijk Frans is. Ik doe 'm er toch bij, omdat hij in het woordenboek staat.
BeantwoordenVerwijderen@Greet: 'afval' zet ik erbij; 'ontbijt' vind ik minder overtuigend dan wat ik al had. Je hoort daar toch nog wel een restje van die 't' denk ik.
BeantwoordenVerwijderenVoor de l nog twee suggesties: in Friesland heb je veel plaatsen die eindigen op -wâld met een stomme l, bijvoorbeeld Earnewâld. "Taille" en "fouilleren" zijn ook mooie woorden met stomme l'en.
BeantwoordenVerwijderenVoor de stomme m zou je ook in Friesland kunnen blijven: de veldnaam Burgumerheide wordt daar als Burgerheide uitgesproken. In "committeren" kun je een van de twee m'en ook als stom beschouwen.
In "acquit" heb je een stomme q (of een stomme c).
Een stomme y vind je in "peyote".
Leuke puzzel.... De Franse importwoorden zijn nog meer "jammer" dan de Engelse: in het Frans is het bijna een uitzondering als je de laatste geschreven letter van een woord uitspreekt.
BeantwoordenVerwijderen@Henk: die 'm' van 'Burgumerheide' daar zet ik vraagtekens bij. Is dat niet net zo'n uitzonderlijk geval als de uitspraak 'Gorkum' voor 'Gorinchem.'? Zou je dat inderdaad als een stomme 'i' en een stomme 'n' moeten beschouwen? Of is zo'n uitspraak in het Fries structureel, en komt hij in meerdere plaatsnamen voor?
BeantwoordenVerwijderen'peyote' vind ik moeilijk, omdat je bij de overgang tussen 'e' en 'o' altijd een halfvocaal 'j' hoort (of je moet een glottale stop realiseren). De 'y' kun je altijd zien als de spelling van die klank.
De andere voeg ik toe, met dank.
@Rob Hooft: Ja da's waar. De ideale lijst zou uit zuiver Nederlandse woorden moeten bestaan. Ook namen vind ik al minder. Overigens is het in het Nederlands ook zo dat bijvoorbeeld de slot-n na een stomme 'e' nooit wordt uitgesproken. En aan de andere kant zie je van die Franse woorden dan weer dat die laatste letter weer als klank verschijnt als ze in het Nederlands worden opgenomen.
BeantwoordenVerwijderenMaar ik houd me steeds aanbevolen voor betere voorbeelden.
Hmm, de v in afval vind ik geen goeie. Dat is een f geworden door assimilatie, maar weg is hij eigenlijk niet.
BeantwoordenVerwijderen@Wouter: Ik snap wel wat je bedoelt, maar je kunt ook niet volhouden dat je in 'afval' twee keer achter elkaar de klank 'f' hebt. Behalve die assimilatie heb je dus ook een soort versmelting van die twee klanken. Misschien dat die 'f' daardoor wat verlengd wordt, maar dat is in het Nederlands geen betekenisonderscheidende eigenschap van een klank.
BeantwoordenVerwijderenTaalprof: je hebt natuurlijk helemaal gelijk als je zegt dat "Burgumerheide" een bijzonder geval is, maar dat geldt toch voor meer gevallen die je noemt? Maar ik geef toe dat er vast mooiere gevallen te bedenken zijn. Wat "peyote" betreft: is er volgens jou een verschil in uitspraak (afgezien van de klemtoon) tussen dat woord en "Theo", "Leo" of "geodriehoek"?
BeantwoordenVerwijderen@Henk: In de andere gevallen is telkens slechts sprake van die ene letter die niet uitgesproken wordt. In 'Burgumerheide' is het een hele lettergreep.
BeantwoordenVerwijderenWat 'peyote' betreft: nee, dat verschil is er niet. Het punt is dat je de 'y' kunt zien als de letter die bij die klank 'j' hoort. Dat je die letter niet schrijft in woorden als 'Leo' is weer een ander verhaal.
De j van 'bijzonder' ...
BeantwoordenVerwijderenZou je kunnen zeggen dat in 'strooi-jonker' de i of de j niet wordt uitgesproken? Idem voor 'hooi-jaar'.
BeantwoordenVerwijderen@Rutger: ja de 'j' van 'bijzonder' is wel bizonder. En ook bij 'strooi-jonker' en 'hooi-jaar' kun je denk ik wel volhouden dat de klank enigszins verlengd wordt, maar apart uitgesproken wordt hij niet. Ik vind het wel jammer van die streepjes. Ik ken zelf nog de wiskundige term 'bijectie' en van Battus is meen ik 'skijack.'
BeantwoordenVerwijderenLeuke puzzel!
BeantwoordenVerwijderen"de C van rock": Je zou kunnen beargumenteren dat je hier juist de c wel en de k niet uitspreekt, dus ook "de K van rock". Evenzo wat betreft "de J van pyjama" versus "de Y van pyjama".
Het kan aan mijn uitspraak liggen (of ik kan het me verbeelden), maar volgens mij spreek ik de volgende letters wel degelijk uit:
"de D van handbal"
"de N van jongens"
"de S van herfststorm" (Je zegt weliswaar dat twee keer 'st' slechts één keer wordt uitgesproken, maar volgens mij is dat niet van toepassing op mij.)
Een suggestie voor de M: "de M van mnemoniek", al ben ik niet helemaal zeker van de correcte uitspraak.
Een suggestie voor de I (eigenlijk IJ, wellicht i.p.v. Y?): "de I van mijn", bedoelend dat "mijn" vaak wordt uitgesproken als m'n.
Een suggestie voor de C/S: "de C/S van fascimile".
Twee suggesties voor de H: "de H van föhn" en "de H van gnocchi".
Een dubieuze suggestie voor de S: "de S van bosschimmel" (bedoelend dat slechts één van de twee s-en wordt uitgesproken).
Een dubieuze suggestie voor de Z: "de Z van graszode".
@ludo: Ja, bij die dubbele letters is het altijd de vraag welk van de twee je uitspreekt, maar bij 'rock' tegenover 'rok' of 'roc' lijkt me de 'c' een overbodiger letter. Maar als je een betere hebt, graag! Ook 'pyjama' zou ik hetzelfde uitspreken als 'pyama' maar niet als 'pjama.'
BeantwoordenVerwijderenBij 'handbal' ('hambal'), 'jongens' ('jonges') en 'herfststorm' ('herfstorm') gaat het inderdaad om een informele uitspraak.
De 'm' van 'mnemoniek' (of 'mnemonisch') vind ik een lastig geval. Ik weet niet of ik 'nemonisch' of 'memonisch' een voor de hand liggende reductie zou vinden (ik denk de laatste, ook vanwege 'memorie,' dat hieruit ontstaan zal zijn).
De 'i' in de 'ij' vind ik lastig. Ik heb hem ook wel in die andere puzzel opgenomen, maar ik vind het eigenlijk een zwaktebod, omdat de 'i' in de 'ij' eigenlijk geen aparte letter is.
Het voorbeeld 'facsimile' zie ik niet goed. Dat wordt toch als 'ks' uitgesproken? Of wat bedoel je hier?
De 'h' van 'föhn' is leuk, en ook die van 'gnocchi' (beetje hetzelfde als 'spaghetti'). Het leuke van 'spaghetti' vond ik dat het weinig uitmaakt of je zou schrijven 'spaghetti' of 'spagetti.'
Met betrekking tot 'bosschimmel': die is zeker ook goed, maar ik zou wel afwillen van al die gevallen van twee keer dezelfde letter achter elkaar, want dat wordt altijd maar als één klank uitgesproken. Daar is dus eigenlijk geen kunst aan. Ik geef toe dat de gegeven voorbeelden ook niet optimaal zijn, maar ik ruil ze graag in voor betere.
'Graszode' is wel iets beter, vanwege die 'sz,' maar lijkt toch ook sterk erop. 'Rendez-vous' is zwak vanwege het feit dat het uit het Frans komt (niet-Nederlandse spelling), dus die is ook niet helemaal sterk.
Met 'facsimile' vergiste ik me inderdaad. Betere suggesties voor de C: fascinerend, scenario.
BeantwoordenVerwijderenIk zie trouwens net dat 'mnemoniek' ook in de Engelse lijst staat onder de M.
Verder bedacht ik me dat in woorden eindigend op 'sch' de 'sch' meestal als 's' wordt uitgesproken. Je zou dus de C of H van 'fantastisch' kunnen nemen. Problemen hierbij:
(1) het gaat hier eigenlijk om CH, (2) de CH heeft hier wel een functie, want in 'fantastis' zou je de I waarschijnlijk niet als IE (diep) uitspreken, maar kort (kip).
Suggestie voor de U: qui-vive of quitte (ook weer Frans).
We moeten in ieder geval nog op zoek naar een stomme Y!
@Ludo: fascinerend en scenario neem ik op. Ik deel je bedenkingen bij 'sch.' De 'u' na 'q' lijkt een beetje op de 'u' vóór 'w': het zijn verplichte toevoegingen in de spelling, dus eigenlijk bestaat er geen variant zonder.
BeantwoordenVerwijderenDie stomme y valt niet mee. Volleybal? Hockey? Hmmm.
BeantwoordenVerwijderenAnders doen we toch de y van i-grec?
Een betere stomme f ligt voor de hand: 'treffen'. Je spreekt er toch echt maar eentje uit. Geldt natuurlijk voor meer letters.
BeantwoordenVerwijderenVoor de y zou ik willen voorstellen dat daar pyjama staat, en dat die bij de j wordt weggehaald. Niemand spreekt py-ama (met een glottal stop) uit, volgens mij; iedereen zegt [pjama].
Nog iets: tegen de q zou ik bezwaar maken; dat je de navolgende ui als [wi] en niet als [ui] uitspreekt komt door de q, dus die is niet stom.
@David: Ja, die dubbelspelling van die medeklinkers is natuurlijk technisch gezien juist als stomme variant, maar dan is de lol er wel een beetje af, vind je niet?
BeantwoordenVerwijderenWat 'pyjama' betreft ben ik het niet met je eens. Als je 'pyama' met 'pjama' vergelijkt, spreek je de eerste meer uit als 'pyjama' dan de tweede. Dus de 'j' is de stomme letter, of in elk geval de overbodige letter (want die klank zit ook al in de spelling zonder 'j').
En die 'q,' dat ben ik eigenlijk dan weer wel met je eens, maar ik heb ook niks beters. In elk geval heb je in 'acquit' niet die 'w'-klank.
Hè gelukkig, hoor ik ineens de stille m in 'lambda.' Ik verwijder 'mnemonisch,' want die vond ik toch niet zo sterk.
BeantwoordenVerwijderenVerwijder dan ook aub 'markt', dat kan echt niet naar mijn idee. Ik heb nog nooit iemand serieus 'mart' horen zeggen (hooguit 'mèrt')
BeantwoordenVerwijderen@Joris: ik kan me voorstellen dat je het een minder goed voorbeeld vindt, maar ik heb het wel degelijk wel eens zo waargenomen. Met echte 'a'
BeantwoordenVerwijderenIs de g van lorgnet echt stom? Ik zeg zelf 'lornjet', maar misschien klopt dat wel niet. Alternatief: contraseign. Ik vermoed dat die g volledig stom is.
BeantwoordenVerwijderenJa, dan maak je dus van de n een ñ. De 'g' heeft dus wel invloed op de uitspraak van de n, dus in die zin zie je er wel iets van, maar het is in elk geval geen apart foneem. Ik ben wel geneigd om jouw voorbeeld beter te vinden, maar het zou kunnen dat de invloed van de g daar weer in de klinker gaat zitten (nasaler?).
Verwijderen