Je ding doen

Ook weer zoiets waar veel mensen zich aan storen: je ding doen. Dat kun je in sommige kringen maar beter niet zeggen, want je wordt er onmiddellijk om uitgelachen. Je ding doen, dat is naast zoiets hebben van toch wel het meest verwerpelijke anglicisme dat er de afgelopen tien jaar ontstaan is. Wat? Nou ja, de afgelopen twintig jaar dan. Of vijftig, wat kan mij het schelen, het komt in ieder geval uit het Engels. Wat zeg je? Hûh?

In juli 2007 wijdde Ewoud Sanders een aflevering van zijn rubriek Woordhoek aan het verschijnsel "translatie," de leuk bedoelde letterlijke vertaling van een Engelse uitdrukking. Het stukje droeg de titel Doe je ding. Een van de lezers merkte op dat die uitdrukking toch al zo'n 25 jaar bestaat, want hij komt ook al voor in een liedje van de popgroep Doe Maar.


De werkelijkheid is zoals vaak nog sterker. Je ding doen is helemaal geen vertaling uit het Engels, en de uitdrukking bestaat al zo lang als het Nederlands bestaat. Ook in het Engels is de uitdrukking veel en veel ouder dan je zou denken: in een etymologisch woordenboek van het Engels staat: "[the p]hrase do your thing "follow your particular predilection," though associated with hippie-speak of 1960s is attested from 1841." Dus ook in Engeland waren er in 1841 al mensen die do your thing gebruikten.

Maar hoe zit het dan met het Nederlands? Hebben wij die uitdrukking dan in de negentiende eeuw al van het Engels overgenomen? Nee hoor. Je ding doen is in het Nederlands al veel eerder opgetekend. Betje Wolff en Aagje Deken bijvoorbeeld, in 1793: "Ik doe liefst mijn dingetjens zelve". Dat was dan wel, zoals het WNT dat formuleert Zijne dingen doen, maar de betekenis was net zo algemeen als nu. En het is nog sterker.

De combinatie Zijne dingen doen komt in het Nederlands ook voor in de klucht De Theezieke Juffers uit 1701 ("als zy t’huis zyn, om haar dingen te doen"), en de vroegste vindplaats is volgens het WNT een passage uit Van Ulenspieghels leven ende schimpelijcke wercken, ende wonderlijcke avontueren, die hi hadde.Daar staat de zin "Ende die werdinne ginc daer na in haer camere om haer dingen te doen". Het jaartal? 1520.

Nu zitten we al in de Middeleeuwen, maar de koek is nog niet op. Het is verbazend gemakkelijk om met Google nog oudere vindplaatsen op te sporen. Zoek bijvoorbeeld binnen www.dbnl.org, en je vindt vrijwel meteen de fraaie passage: "So lange dede Paulus sine dinc, Dat slapende wert die jongelinc Ende viel neder ende sterf te hant." Dat gaat over de apostel Paulus die "zijn ding doet," namelijk preken voor een grote schare volgelingen. Een van die volgelingen luistert vanaf een hoog vensterraam en valt erbij in slaap. Dat komt ervan als je te lang je ding doet.

Wanneer werd dit dan geschreven? Het komt uit de Spiegel historiael. Tweede partie van Philip Utenbroeke, geschreven ergens tussen 1393 en 1402. Kan het nog sterker? Jazeker!
In de Spiegel historiael. Eerste partie, van Jacob van Maerlant, geschreven tussen 1300 en 1325, komt de verrassend levendige en frisse vraag voor: "Sech, waer daden si haer dinc?" Nou gaat het hier wel over overspel plegen, dus dat is een heel specifieke invulling van je ding doen, maar in hetzelfde werk staat ook een passage over een waterdrager: "Die waterdragere dede sine dinc, Alse hi dede ten eersten jare." Niks overspel, de man doet gewoon zijn ding.

Betekent dat nu dat de uitdrukking je ding doen rond 1300 ontstaan is? Waarschijnlijk niet. Vóór die tijd worden de bronnen erg schaars, en ze bestaan voornamelijk uit bijbelteksten en juridische documenten. De uitdrukking lijkt meer uit de dagelijkse omgangstaal, en die bleef in die tijd grotendeels onopgetekend. Nee, ik denk dat we veilig kunnen stellen: vanaf het moment dat dagelijkse omgangstaal werd opgeschreven in het Nederlands is ook de uitdrukking je ding doen te vinden.

Is dit verrassend? Niet als je nagaat wat het voor een uitdrukking is. Er wordt wel veel gescholden op je ding doen, maar als je het goed bekijkt is het een uitdrukking die van een uitzonderlijke intelligentie getuigt. Ga maar na: als je totaal geen taal- of abstractievermogen hebt, moet je alles apart aanwijzen. Wil je een appel, dan wijs je een appel aan. Wil je een peer, dan wijs je naar een peer. Wil je kersen, dan wijs je naar kersen. Als je fruit wil, dan wijs je ze in het wilde weg allemaal maar aan, één voor één. Want je kunt niet fruit in het algemeen aanwijzen. Alleen de taal levert je een overkoepelend woord: fruit. Met overkoepelende woorden laat je zien dat je de wereld begrijpt, ze bieden je een houvast om over groepen van dingen te praten.

Wat is het meest overkoepelende woord dat er in het Nederlands bestaat? Dat zijn er twee: voor zelfstandige naamwoorden is het ding, en voor werkwoorden is het doen. Alle zelfstandige naamwoorden zijn specifiekere invullingen van dingen, en alle werkwoorden zijn invullingen van doen. Dingen doen is dus het ultieme bewijs dat je snapt hoe de wereld in elkaar zit. Het is de opperste graad van intelligentie. Alleen wie beschikt over het vermogen om taal te gebruiken kan zijn ding doen.