Maar liefst 87% van de stemmers bij de puzzel van vorige week kozen voor kinderen hebben als de taaluiting die er niet bij hoorde. De meesten deden dat op grond van de betekenis: kinderen lachen en kinderen spreken gaat over communicatie, en kinderen hebben niet. Ook waren er mensen die opmerkten dat kinderen hebben een onaffe zin is. Die opmerking impliceert dat ze kinderen als onderwerp wensten te beschouwen of ervan uitgingen dat alledrie de uitingen per se hele zinnen moesten zijn, maar dat stond niet in de opgave. Blijkbaar zijn deze twee syntactische neigingen erg sterk. Zo sterk dat de overeenkomst tussen kinderen spreken en kinderen hebben vrijwel verloren ging. Want zowel kinderen spreken als kinderen hebben kun je opvatten als woordgroepen met kinderen als voorwerp (ik wil kinderen spreken/hebben). Hierdoor viel ook de mogelijkheid vrijwel weg om kinderen spreken te kiezen, als enige dubbelzinnige uiting.
Niemand baseerde zich op de klankvorm van de uitingen: het feit dat je in geval van een combinatie tussen voorwerp en werkwoord het werkwoord in de intonatie kunt reduceren viel niemand op (althans, niemand noemde die observatie).
De puzzel van de vorige week is daarom misschien in deze vorm niet zo geschikt om veel discussie los te weken. De bedoeling was om de combinatie voorwerp - werkwoord te onderscheiden van onderwerp - werkwoord, zowel in betekenis, zinsbouw en klankvorm, maar de meeste relevante eigenschappen bleven buiten beeld.
De volgende puzzel. Beetje complexer, maar het principe is hetzelfde: alles is goed, als je het maar kunt motiveren.
zondag 29 november 2009
zaterdag 28 november 2009
Bedroevend
De Telegraaf maakt weer eens melding van de resultaten van een taaltoets, ditmaal een verplichte taaltest voor 4100 eerstejaarsstudenten van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), door de krant voor het gemak gegeneraliseerd naar "de eerstejaars studenten aan de universiteit." Natuurlijk wordt een opzichtige spelfout bovenaan gezet, maar ook de grammatica komt aan het eind van het artikel heel voorzichtig om de hoek kijken: "Maar ook grammatica wordt moeilijk bevonden: een derde schrijft hem in plaats van hij in de zin Het feit dat zij hoger op de sociale ladder staat dan hij."
Nog afgezien van dat gekke bevonden, en het feit dat het hier geen zin betreft maar een woordgroep met een bijvoeglijke bijzin erin (blijkbaar bevindt de Telegraafjournaliste het gebruik van grammaticale termen ook niet gemakkelijk), geloof ik hier niets van.
zondag 22 november 2009
Grammaticale Puzzel week 48
Op de vorige puzzel hebben 605 mensen gestemd. 77% koos voor het woord verkoop, 20% voor veraf, en maar 3% voor vergezicht. De dominante argumentatie ging in op de betekenis van het woorddeel ver- ("niet dichtbij" of niet), op de woordvorming (ver- als voorvoegsel), of de uitspraak (onbeklemtoonde uitspraak ver-). Al deze argumenten spanden samen om verkoop een aparte status te bezorgen ten opzichte van de andere twee.
De keuze voor veraf werd meestal ingegeven door de woordsoort: de andere twee werden dan als zelfstandig naamwoord betiteld, hetgeen je in geval van verkoop nog zou kunnen nuanceren omdat dit woord ook werkwoord kan zijn (eerste persoon enkelvoud van verkopen). Kennelijk echter worden verkoop en vergezicht toch als meer verwant gezien, waarschijnlijk omdat het allebei zogeheten inhoudswoorden zijn. Veraf als bijwoord valt dan buiten de boot.
Bijna niemand koos voor vergezicht. Het mogelijke argument dat dit het enige woord is dat zeker zelfstandig naamwoord is, kwam nauwelijks bovendrijven. Andere dan de genoemde klankargumenten speelden vrijwel geen rol (bijvoorbeeld: vergezicht is als enige drielettergrepig). In de categorie Creatief vielen argumenten als dat veraf en verkoop op lipklanken eindigen (en vergezicht niet), dat vergezicht als enige meerdere medeklinkers aan het einde van een lettergreep heeft (cht), en de letterwaarde bij scrabble.
Deze puzzel is een geschikte inleiding om de opbouw van woorden in te leiden. Met name het feit dat betekenis en uitspraak de motivatie vormen voor het onderscheiden van de categorie voorvoegsel.
De volgende puzzel. Nogmaals: er is geen echt fout antwoord, het gaat om de argumentatie.
De keuze voor veraf werd meestal ingegeven door de woordsoort: de andere twee werden dan als zelfstandig naamwoord betiteld, hetgeen je in geval van verkoop nog zou kunnen nuanceren omdat dit woord ook werkwoord kan zijn (eerste persoon enkelvoud van verkopen). Kennelijk echter worden verkoop en vergezicht toch als meer verwant gezien, waarschijnlijk omdat het allebei zogeheten inhoudswoorden zijn. Veraf als bijwoord valt dan buiten de boot.
Bijna niemand koos voor vergezicht. Het mogelijke argument dat dit het enige woord is dat zeker zelfstandig naamwoord is, kwam nauwelijks bovendrijven. Andere dan de genoemde klankargumenten speelden vrijwel geen rol (bijvoorbeeld: vergezicht is als enige drielettergrepig). In de categorie Creatief vielen argumenten als dat veraf en verkoop op lipklanken eindigen (en vergezicht niet), dat vergezicht als enige meerdere medeklinkers aan het einde van een lettergreep heeft (cht), en de letterwaarde bij scrabble.
Deze puzzel is een geschikte inleiding om de opbouw van woorden in te leiden. Met name het feit dat betekenis en uitspraak de motivatie vormen voor het onderscheiden van de categorie voorvoegsel.
De volgende puzzel. Nogmaals: er is geen echt fout antwoord, het gaat om de argumentatie.
zondag 15 november 2009
Grammaticale Puzzel week 47
In het kader van de extra aandacht voor het onderwijs zal de Taalprof vanaf heden elke week een grammaticale puzzel op zijn weblog publiceren. Hij maakt hiertoe voorlopig gebruik van een gratis voorziening voor het creëren van zogeheten polls, waardoor je wel allerlei reclame-uitingen erbij krijgt. Als dat te gek wordt gaan we het anders proberen.
De puzzels hebben steeds dezelfde vorm: je krijgt een rijtje taalvormen, en eentje hoort niet in het rijtje thuis. Maar let op: het gaat niet om "het goede antwoord," want in principe kunnen alle antwoorden gemotiveerd worden.
Je kunt de puzzels in het onderwijs gebruiken om het nadenken te stimuleren over de verschillende eigenschappen van de taalvorm. In dat geval moet je ervoor zorgen dat je leerlingen niet tevreden zijn met het kiezen van een antwoord, maar ze aan het denken zetten over wat er goed is aan elk antwoord. Want ik zeg het nog eens: elk antwoord is te verdedigen, en wel met taalkundige argumenten. Die argumenten kunnen liggen op het terrein van de klank, de woordsoort, de volgorde van elementen, de opbouw, de betekenis, de gebruiksmogelijkheden, de acceptabiliteit, enzovoort. Dat lijkt soms niet echt het geval, maar ik daag je uit om erover na te denken. Geef gerust commentaar, dan krijgen we discussie en dan wordt er al helemaal nagedacht. Ook als je een verzoek hebt voor een thema uit de grammatica bedenk ik er graag een puzzel bij.
Welnu! Daar gaan we. De puzzel voor week 47:
De puzzels hebben steeds dezelfde vorm: je krijgt een rijtje taalvormen, en eentje hoort niet in het rijtje thuis. Maar let op: het gaat niet om "het goede antwoord," want in principe kunnen alle antwoorden gemotiveerd worden.
Je kunt de puzzels in het onderwijs gebruiken om het nadenken te stimuleren over de verschillende eigenschappen van de taalvorm. In dat geval moet je ervoor zorgen dat je leerlingen niet tevreden zijn met het kiezen van een antwoord, maar ze aan het denken zetten over wat er goed is aan elk antwoord. Want ik zeg het nog eens: elk antwoord is te verdedigen, en wel met taalkundige argumenten. Die argumenten kunnen liggen op het terrein van de klank, de woordsoort, de volgorde van elementen, de opbouw, de betekenis, de gebruiksmogelijkheden, de acceptabiliteit, enzovoort. Dat lijkt soms niet echt het geval, maar ik daag je uit om erover na te denken. Geef gerust commentaar, dan krijgen we discussie en dan wordt er al helemaal nagedacht. Ook als je een verzoek hebt voor een thema uit de grammatica bedenk ik er graag een puzzel bij.
Welnu! Daar gaan we. De puzzel voor week 47:
zaterdag 14 november 2009
Taalprof klapt uit Schoolvak Nederlands
Om zijn nominatie voor de Dutch Bloggies 2009 in de categorie Onderwijs waar te maken, komt de taalprof ook wel eens op een conferentie. Gisteren was hij in Den Haag, op de conferentie Het Schoolvak Nederlands, waar hij de hand wist te leggen op een interessante powerpointpresentatie over grammaticaonderwijs.
Door verschillende conferentiedeelnemers daartoe aangespoord, maar in alle eerlijkheid tegenover de mensen die niet geregistreerd hebben, stelt de taalprof deze presentatie beschikbaar, met een kleine drempel.
Vul in onderstaand invoerveld de code in van het lokaal waar de betreffende presentatie gehouden werd. Code zonder spaties of leestekens, en letters in hoofdletters. Klik dan op de downloadknop. Mocht het niet lukken, neem dan contact op via e-mail.
Door verschillende conferentiedeelnemers daartoe aangespoord, maar in alle eerlijkheid tegenover de mensen die niet geregistreerd hebben, stelt de taalprof deze presentatie beschikbaar, met een kleine drempel.
Vul in onderstaand invoerveld de code in van het lokaal waar de betreffende presentatie gehouden werd. Code zonder spaties of leestekens, en letters in hoofdletters. Klik dan op de downloadknop. Mocht het niet lukken, neem dan contact op via e-mail.
donderdag 12 november 2009
De Pers is om
Er is weer een belangrijke stap gezet in het afbreken van de mythe dat je zou moeten zeggen de reizigers wordt verzocht. Gisteren prijkte op de voorpagina van De Pers een foto van een ouderwetse proclamatie, in de vorm van een perkament met zegel en een grotendeels onleesbare tekst, behalve de aanhef: Bekendmaking: Gij wordt allen verzocht zich te vervoegen bij de chirurgijn teneinde eenen van 's konings wegen voorgeschreven griepinenting te bekomen.
Dat mag dan wel een parodie zijn op ouderwets taalgebruik, maar het staat er toch maar: Gij wordt allen verzocht. En gij is natuurlijk, zo zal ook De Pers beseft hebben, altijd onderwerp. De voorwerpsvorm van gij is u.
dinsdag 10 november 2009
Kroes doet greep naar de macht
Europees politica Neelie Kroes doet een gooi naar het presidentschap van Europa. Dat mag geconcludeerd worden uit het subtiele maar onmiskenbare signaal dat zij afgelopen zondag (8 november 2009) gaf in het programma Buitenhof. Je moet er een beetje oog voor hebben, want die politieke signalen zijn voor normale mensen niet waarneembaar, maar zorgvuldige analyse onthult dat zij zich wel heel nadrukkelijk kandidaat heeft gesteld. En ze deed dat met de grammatica.
zaterdag 7 november 2009
Het moet maar eens afgelopen zijn
Als Taalprof heb je nooit rust. Voortdurend vallen je kleine dingen op in het taalgebruik van mensen om je heen. Net nog: ik heb net het vorige logje geplaatst, ik loop naar de keuken waar Radio Een opstaat, en ik hoor de verslaggever zeggen: Dat moet maar eens afgelopen worden, ehh, dat moet maar eens afgelopen zijn.
He wat flauw, dat is toch gewoon een vergissing?
GrammatiQA #4
Omdat de vorige zo lastig was, snel een makkelijke:
Vanmorgen gehoord op de sportschool (jaja):
Hoe zit deze zin in elkaar?
Wanneer is zij uitgerekend?
vrijdag 6 november 2009
GrammatiQA #3
Nieuw op het Taalprof Weblog! Af en toe een Grammatica-Quizvraag met Antwoord.
De vorige waren wel heel gemakkelijk, nu een echte grammaticale breinbreker:
Moet je nou toch eens kijken!
Hoe zit deze zin in elkaar?
maandag 2 november 2009
Taalprof toch weer op longlist
Het vorig jaar klaagde de jury van de Dutch Bloggies 2008 in haar rapport over het beste weblog in de categorie Onderwijs al over het belegen karakter van de onderwijsblogs. De jeugd was nagenoeg afwezig, stelde ze, en de taalprof, die wel op de shortlijst stond, werd tussen neus en lippen getypeerd als een blog dat "ons op de vingers [tikt] als de d's en t's niet kloppen."
De taalprof had zich dit jaar dan ook al verzoend met een plaats in de anonimiteit, even een jaartje geen nominaties, geen slapeloze nachten van zou het toch nog gebeuren. Maar wat blijkt? Voor de Dutch Bloggies 2009 staat hij er gewoon weer bij. Weer een jaar bejaarder dan in 2008, maar blijkbaar nog niet afgeschreven. Kansloos, uiteraard, want er zijn betere en bredere weblogs over onderwijs, en de taalprof is bewust een one issue weblog, maar elke nominatie is meegenomen. Bij de beste tien, zullen we maar weer zeggen, want het heet wel een longlist, maar er staan maar tien weblogs op. En er zijn er vast veel meer dan tien.
De taalprof had zich dit jaar dan ook al verzoend met een plaats in de anonimiteit, even een jaartje geen nominaties, geen slapeloze nachten van zou het toch nog gebeuren. Maar wat blijkt? Voor de Dutch Bloggies 2009 staat hij er gewoon weer bij. Weer een jaar bejaarder dan in 2008, maar blijkbaar nog niet afgeschreven. Kansloos, uiteraard, want er zijn betere en bredere weblogs over onderwijs, en de taalprof is bewust een one issue weblog, maar elke nominatie is meegenomen. Bij de beste tien, zullen we maar weer zeggen, want het heet wel een longlist, maar er staan maar tien weblogs op. En er zijn er vast veel meer dan tien.
Ridders van de droevige figuur
Stop de persen! De bladeren vallen, de avonden lengen, en de verkiezingen buitelen weer over elkaar heen. Misschien is het de eerste dit jaar die met een uitslag komt, maar de Nederlandse taalgebruikers (althans naar verluidt 1950 van hen) hebben de "vaagtaal" van 2009 gekozen, een "initiatief van Tekstridders," een bureau van taaladviseurs. Het vorig jaar won de uitdrukking een plekje geven, en de winnaar van 2009 was blijkbaar nog niet in beeld. Dit jaar dus een nieuwe ster aan het firmament. Welke hypermoderne modieuze uitdrukking kwam in 2009 zodanig opzetten dat de Nederlandse taalgebruikers (althans 1950 van hen) zich er groen en geel aan ergerden?
Abonneren op:
Posts (Atom)