Er is weer een belangrijke stap gezet in het afbreken van de mythe dat je zou moeten zeggen de reizigers wordt verzocht. Gisteren prijkte op de voorpagina van De Pers een foto van een ouderwetse proclamatie, in de vorm van een perkament met zegel en een grotendeels onleesbare tekst, behalve de aanhef: Bekendmaking: Gij wordt allen verzocht zich te vervoegen bij de chirurgijn teneinde eenen van 's konings wegen voorgeschreven griepinenting te bekomen.
Dat mag dan wel een parodie zijn op ouderwets taalgebruik, maar het staat er toch maar: Gij wordt allen verzocht. En gij is natuurlijk, zo zal ook De Pers beseft hebben, altijd onderwerp. De voorwerpsvorm van gij is u.
Het is overigens niet voor het eerst dat die vorm gij wordt allen verzocht in de Nederlandse taal wordt gebruikt. In 1827 al, in het blijspel De Stiefmoeder, staat de zin: Gij wordt allen, tegen Donderdag, bij mij te dineren verzocht.
Er zitten natuurlijk wel wat grammaticale slordigheidjes in de tekst, het is per slot van rekening geen poging om werkelijk negentiende-eeuws (of nog ouder) taalgebruik na te bootsen. Anders had er niet gestaan eenen inenting maar eene inenting. Want het is dan wel lijdend voorwerp, maar inenting is een vrouwelijk woord. De overweging zal zijn geweest dat die naamvalsuitgang bij eene niet zo duidelijk zichtbaar is.
Opmerkelijk is de keuze voor zich: gij wordt verzocht zich te vervoegen bij de chirurgijn. Dat zal wel een redactiefoutje zijn. Misschien dat er aanvankelijk heeft gestaan Een ieder wordt verzocht zich te vervoegen bij de chirurgijn. Maar de redacteur heeft natuurlijk gedacht: met die onderwerpsvorm gij wordt het een steviger statement in die hele discussie over worden verzocht, en vervolgens heeft die redacteur verzuimd het wederkerend voornaamwoord ook in overeenstemming met gij te vervangen door u.
Ten slotte is ook het woord chirurgijn een interessante keuze. Dat woord was in de negentiende eeuw al verouderd, en daarvóór duidde het een heelmeester aan die niet tot alle geneeskundige handelingen bevoegd was. Meestal was hij ook barbier (kapper). Wellicht dat ook de Nederlandse Kappersbond nog een stem in deze parodie gehad heeft, teneinde ons allen te verzoeken om toch vooral voor de feestdagen ons een keer bij de kapper te vervoegen.
Ja, het lijkt me inderdaad dat het precies zo gegaan moet zijn.
BeantwoordenVerwijderenAls u zo veel fouten uit een zin haalt, waarom zou 'gij wordt allen verzocht' dan wél goed zijn? Is dat niet een beetje beoordelen met selectieve criteria?
BeantwoordenVerwijderen@Wout: bederf het nou niet.
BeantwoordenVerwijderenDaar bent u weer. In onze discussie van een paar jaar geleden heb ik het opgegeven, omdat ik zoveel materiaal bijeen kreeg dat het niet meer kort en krachtig te verwerken viel. Ik herinner me nog wel enkele conclusies van mijn opzoekwerk.
BeantwoordenVerwijderen- Uit tientallen voorbeeldzinnen van de middeleeuwen tot nu bleek dat 'verzoeken' eigenlijk altijd al met zowel lijdend als meewerkend voorwerp kon voorkomen. Mogelijk dat het ene meer voorkwam dan het andere, maar de aantallen waren alleszins zodanig dat je geen van beide onder de mat kon vegen als een 'foutje', 'ongelukje', etc.
- Uw nominalisatieargument(en) ten gunste van de these verzoeker=lijdend voorwerp bleken in de praktijk niet te kloppen. Ik heb alle voorbeelden bekeken die google toont, van de types 'het verzoeken van ...', 'het verzoeken om ...' en 'het verzoeken aan ...', en merkwaardig genoeg: het laatste kwam weliswaar het minst voor, maar daar stond tegenover dat het eerste vrijwel uitsluitend voorkwam met het verzochte achter 'van', niet de verzoeker, zodat er per saldo veel meer voorbeelden waren met 'aan'+ verzoeker=mv dan met 'van'+ verzoeker=lv.
Ik blijf bij mijn conclusie dat beide mogelijkheden (wordt/worden verzocht) kunnen, en wellicht altijd gekund hebben, de bemoeienissen van overijverige taalijveraars in welke richting ook ten spijt. In die zin is uw "nulhypothese", zij het niet helemaal zoals u het bedoelde, "nog de kwaadste niet", als ik het zo mag formuleren.