In het kader van de extra aandacht voor het onderwijs zal de Taalprof vanaf heden elke week een grammaticale puzzel op zijn weblog publiceren. Hij maakt hiertoe voorlopig gebruik van een gratis voorziening voor het creëren van zogeheten polls, waardoor je wel allerlei reclame-uitingen erbij krijgt. Als dat te gek wordt gaan we het anders proberen.
De puzzels hebben steeds dezelfde vorm: je krijgt een rijtje taalvormen, en eentje hoort niet in het rijtje thuis. Maar let op: het gaat niet om "het goede antwoord," want in principe kunnen alle antwoorden gemotiveerd worden.
Je kunt de puzzels in het onderwijs gebruiken om het nadenken te stimuleren over de verschillende eigenschappen van de taalvorm. In dat geval moet je ervoor zorgen dat je leerlingen niet tevreden zijn met het kiezen van een antwoord, maar ze aan het denken zetten over wat er goed is aan elk antwoord. Want ik zeg het nog eens: elk antwoord is te verdedigen, en wel met taalkundige argumenten. Die argumenten kunnen liggen op het terrein van de klank, de woordsoort, de volgorde van elementen, de opbouw, de betekenis, de gebruiksmogelijkheden, de acceptabiliteit, enzovoort. Dat lijkt soms niet echt het geval, maar ik daag je uit om erover na te denken. Geef gerust commentaar, dan krijgen we discussie en dan wordt er al helemaal nagedacht. Ook als je een verzoek hebt voor een thema uit de grammatica bedenk ik er graag een puzzel bij.
Welnu! Daar gaan we. De puzzel voor week 47:
Verkoop en vergezicht zijn (potentieel) zelfstandige naamwoorden, veraf niet.
BeantwoordenVerwijderen@Rob Hooft: Ja, dat is een goede argumentatie. Maar het is natuurlijk niet de enige.
BeantwoordenVerwijderen'verkoop' heeft niets met 'ver' te maken en hoort er daarom niet bij.
BeantwoordenVerwijderenVergezicht heeft teveel lettergrepen. Past niet in het metrum (we zijn al helemaal in de sinterklaasgedichtenstemming.)
BeantwoordenVerwijderen@suzan & @dion: ja daar valt allebei wel iets voor te zeggen, alhoewel 'verkoop' natuurlijk wel opgebouwd is uit 'koop' en 'ver.' En 'verkoop' en 'veraf' zijn metrisch ook niet identiek.
BeantwoordenVerwijderenPotdikke, kun je hier ook al reageren met het waarom van je stem?
BeantwoordenVerwijderenIk had mijn waarom al geschreven bij de poll, maar nu dan ook maar hier: 'verkoop' heeft zeven letters en de andere twee woorden niet.
@Wout: ja zo kun je er ook tegenaan kijken!
BeantwoordenVerwijderenBeste Taalprof,
BeantwoordenVerwijderenIk was ook bij de HSN-Conferentie. Er was een mooie presentatie waarin er een tekst werd voorgelezen. Met deze tekst werd vervolgens 'grammatica-bingo' gespeeld. Ik heb de letter + cijfers ingevuld om aan dit document te komen, maar het werkt niet. Wat doe ik verkeerd?
Afz. A.G.D. Fan
Verkoop hoort er niet bij.
BeantwoordenVerwijderenBij veraf en vergezicht kun je de eerste e alleen als een echte e uitspreken, bij verkoop kan de e ook een sjwa zijn. (althans in Vlaanderen)
@Henk Bakker: ook dat lijkt me een zinvolle observatie.
BeantwoordenVerwijderenVeraf en vergezicht hebben een relatie met een wijdse blik. Verkoop niet
BeantwoordenVerwijderenSwarovskiowl is geen goede verkoper. Wijdse blik lijkt mij hier wél van toepassing
BeantwoordenVerwijderenVerkoop hoort er niet bij, op grond van verschil in betekenis van 'ver'.
BeantwoordenVerwijderenIn 'verkopen' is 'ver' een voorvoegsel dat aangeeft dat het object door het verrichten van de door het grondwoord genoemde handeling overgaat in andere handen.
De betekenis 'zeer verwijderd' ligt besloten in 'vergezicht' en is synoniem aan 'veraf'.
@Marleen: de argumentatie om 'verkoop' te kiezen, op grond van de betekenis, uitspraak of voorvoegselstatus van 'ver-' is inmiddels duidelijk (die drie eigenschappen hangen natuurlijk samen). Interessant is nog of er andere argumenten zijn, bijvoorbeeld voor de andere woorden. Ik zie bijvoorbeeld dat bijna niemand 'vergezicht' kiest als het woord dat er niet bij hoort. Is dat zo gek?
BeantwoordenVerwijderenOp basis van de laatste letter hoort vergezicht er niet bij. De p en de f vorm je met je lippen, terwijl je bij de t je tong nodig hebt.
BeantwoordenVerwijderenJa prof! Vergezicht hoort er niet bij, want het woord heeft twee betekenissen, namelijk gezicht in de verte en voorstelling van een gezicht in de verte (schilderij).
BeantwoordenVerwijderenDe andere woorden hebben ieder één betekenis.
Naar de betekenis van de gemeenschappelijke lettergreep 'ver' hoort verkoop niet in het rijtje, naar zijn grammaticale functie is dat veraf als bijwoord.
BeantwoordenVerwijderenGraag zou ik vergezicht willen onderschoren maar ik kom niet veel verder dan de drie lettergrepen en de eindmedeklinkersoort, met daarbij nog dat het het langste woord is (met de meeste letters of fonemen). Dat het het enige woord is waarvan je de definitie krijgt als je 'ver' weglaat en er 'in de verte' achter zet, is mischien wat ver gevonden.
Vergezicht hoort er niet bij.
BeantwoordenVerwijderenVoor vergezicht kun je in het Nederlands, Frans, Duits, Engels en Spaans ook het woord panorama gebruiken.
De vertaling van veraf en verkoop geeft in al die talen verschillende woorden.
Vergezicht hoort er niet bij.
BeantwoordenVerwijderenIn de eerste editie van de Van Dale (1864) staat wel veraf en verkoop, maar geen vergezicht. Het werd toen nog als vergezigt gespeld.
Uitspraak VERkoop. verAF, VERgezicht.
BeantwoordenVerwijderenZe simpel heb ik het onderscheid gemaakt.
Interessant is dat sommige typen argumenten dominant lijken: betekenis, woordopbouw, woordsoort. De eerste twee typen leveren meestal hetzelfde resultaat op ('verkoop'), met het laatste kun je eigenlijk alle kanten op, alhoewel 'veraf' de afwijkende woordsoort lijkt te hebben. Andere argumenten (eindklank, lettergrepen) lijken minder belangrijk gevonden te worden (iemand spreekt zelfs van 'vergezocht'). Waarom eigenlijk?
BeantwoordenVerwijderenAls je bij elk van de drie woorden 'ver' weglaat blijft er over:
BeantwoordenVerwijderen-af, -koop,-gezicht.
Van 'koop' kun je het werkwoord 'kopen' maken, 'gezicht' heeft te maken met het werkwoord 'zien';'af' komt niet van een werkwoord dus 'veraf' hoort er niet bij.
'Verkoop' heeft niets te maken met afstand (verte), uitgedrukt in 'veraf' en 'vergezicht
BeantwoordenVerwijderenIk kies net als hierboven voor 'verkoop'. Omdat de (overigens door mij zeer gewaardeerde) taalprof niet vertelt waarom hij juist voor deze drie woorden heeft gekozen, moeten wel zelf maar een overeenkomst zoeken. Welnu, het gemeenschappelijke deel dat als eerste in het oog spring is "ver". Ik hou er (komt door achtergrond) van om naar het Duits te kijken, een taal die hoe je het ook wendt of keert met het Nederlands verbonden is. De drie woorden in vertaling leveren bij 'vergezicht' en 'veraf' een vertaling van 'ver' die ligt bij bijv. 'fern' of 'weit'. Bij 'verkoop'is dat niet zo: dat blijft 'Ver(kauf)'. Het is eigenlijk hetzelfde argument dat van Pieter hierboven gebruikt maar vanuit een andere invalshoek.
BeantwoordenVerwijderen@Hans: ik vertel er expres niet bij waarom ik voor deze woorden gekozen heb. Het gaat erom dat de keuze (en de opdracht) stimuleert dat je nadenkt over mogelijke relevante eigenschappen van de elementen. Dat lukt zo te zien aardig.
BeantwoordenVerwijderenOp basis van metrum kan ik ook tot een andere keuze komen dan Hanny:
BeantwoordenVerwijderenverKOOP, verAF, VERgezicht.
Overigens mag poll van mij gewoon peiling heten hoor.
Oke, een andersoortige reactie:
BeantwoordenVerwijderenVergezicht hoort er niet bij omdat de enige is die niet alleen coda's heeft die gevuld zijn met 1 consonant.
Of zo:
gemiddelde codalengte:
verkoop: 1
veraf: 1
vergezicht: 1
standaarddeviatie codalengte:
verkoop: 0
veraf: 0
vergezicht: 1
(correct me if i'm wrong met die SD's)
Trouwens, als je op onsets let wint veraf juist weer...
BeantwoordenVerwijderenveraf hoort er niet bij want dat is het enige woord waarvan de tweede lettergreep met een klinker begint
BeantwoordenVerwijderen