Kroes doet greep naar de macht

Europees politica Neelie Kroes doet een gooi naar het presidentschap van Europa. Dat mag geconcludeerd worden uit het subtiele maar onmiskenbare signaal dat zij afgelopen zondag (8 november 2009) gaf in het programma Buitenhof. Je moet er een beetje oog voor hebben, want die politieke signalen zijn voor normale mensen niet waarneembaar, maar zorgvuldige analyse onthult dat zij zich wel heel nadrukkelijk kandidaat heeft gesteld. En ze deed dat met de grammatica.

Het is nog te zien bij Uitzending gemist. Spoel door naar ongeveer 25:30 in het interview van Rob Trip met mevrouw Kroes, en je hoort het. Rob Trip stelt de volgende vraag (ik geef hem letterlijk weer, want zo klinkt het beter): "Denkt u dat op een of andere manier eh de ambities van de Nederlandse premier om naar Brussel te gaan [...] mm-mm-mee hebben gespeeld bij het eh opnieuw benoemen van de commissaris in de Europese commissie?" en nu komt het.


Mevrouw Kroes antwoordt namelijk: "U gebruikt de voltooid verleden tijd en mm mm of eh nee de voltooid tegenwoordige tijd [...] ehm en die is niet aan de orde." Het is jammer dat op dat moment het gezicht van Trip niet in beeld is, want daar moeten zich de eerste tekenen van paniek aan het aftekenen zijn. Hij gaat er ook wijselijk niet verder op in want hij denkt natuurlijk: "Hier kom ik nooit uit." En het gesprek voltrekt zich verder volgens de gebruikelijke lijnen.


Maar wat was dat voor een grammaticaal moment? Mevrouw Kroes had, laten we dat even voorop stellen, volkomen gelijk met deze vlijmscherpe analyse. Het gezegde in de bijzin, hebben gespeeld, is inderdaad een voltooid tegenwoordige tijd en niet een voltooid verleden tijd. Want het is een voltooid deelwoord met een hulpwerkwoord van tijd (hebben) dat in de tegenwoordige tijd staat.


Mevrouw Kroes geeft hiermee het signaal aan de Europese politici: met mij valt niet te spotten. Het is namelijk algemeen bekend dat wie enige kennis van de zinsontleding bezit overal met respect, wat zeg ik: met ontzag bejegend wordt. En Kroes gaat nog een stapje verder. Zij laat niet alleen zien dat ze de werkwoordelijke tijd in een bijzin haarscherp kan analyseren, maar zij toont ook op subtiele wijze dat zij dat niet toevallig goed doet, maar dat ze door nadenken tot deze analyse komt. Door het namelijk eerst opzettelijk fout te doen en dan zichzelf te verbeteren laat zij zien tot grammaticale reflectie in staat te zijn, én tot nadenken, en het is ook een publiek geheim dat wie kan nadenken zo mogelijk op nog meer ontzag kan rekenen in politieke kringen.


De betekenis van dit signaal is moeilijk te overschatten. Ik stel me zo voor dat in heel Europa de kandidaten nu koortsachtig met hun ondergrondse campagneteam aan het overleggen zijn hoe ze deze brutale aanval nog kunnen pareren. Misschien dat we binnenkort Balkenende een woordsoort horen benoemen, of we zien Van Rompuy een resultatieve werkwoordbepaling boven water krijgen. Het schijnt dat Juncker zich beraadt op een doorbreking van de werkwoordelijke eindgroep, maar die geruchten worden in officiële kringen niet bevestigd.

Tony Blair probeert naar verluidt het bericht te verspreiden dat Kroes zich aanvankelijk per ongeluk vergiste, omdat ze wilde benadrukken dat hebben gespeeld in het verleden speelde, en toen abusievelijk voltooid verleden tijd zei. Volgens Blair zag Kroes haar blunder wel meteen in en probeerde zij de schade te repareren, maar hij vond een president die eerst blundert geen goed idee.


Het valt te verwachten dat Blairs strategie geen vruchten zal afwerpen. De machtsgreep van Kroes, het onverwacht inzetten van de grammaticale analyse, heeft een zodanige "shock and awe"-impact dat het geen zin lijkt te hebben om er inhoudelijk tegen in te gaan. Dat kan ten eerste niemand volgen, en ten tweede vergroot het alleen maar het ontzag voor iemand die ook nog over grammaticale analyse kan discussiëren. Verwacht mag dus worden dat Kroes zich hiermee nadrukkelijk naar voren heeft geschoven in de voltooid tegenwoordige tijd. Let op Neelie Kroes!