Grammatica Nostra

Het boek schijnt de Italiaanse literaire wereld al op zijn kop gezet te hebben: Il codice Provenzano ("de Provenzano Code") van Salvo Palazzolo en Michele Prestipino, waarin de auteurs de talloze kleine briefjes beschrijven (de pizzini) waarmee mafiabaas Bernardo Provenzano (Binnu u Tratturi, "Bennie de Tractor") vanuit zijn onooglijke hoofdkwartier een machtige organisatie van gewetenloze criminelen leidde.


De briefjes waren gesteld in een geheimschrift, dat op het eerste gezicht nogal eenvoudig aandeed (ooit behandeld door Language Log), maar  nu blijkt dat er veel meer achter zit. Het kan niet anders, of ook de Italiaanse linguisten hebben vuile handen. En hoe zit het in Nederland?

De taalprof heeft geen idee of de Engelse of Nederlandse vertaling nog vóór de boekenweek in de winkels ligt, maar misschien is 1 april nog net haalbaar. In elk geval gaat hij die vertaling eens ernstig bestuderen, zoveel is zeker. Maar op basis van de informatie die nu in de media begint door te sijpelen rijst al een onheilspellend beeld op (beluister bijvoorbeeld de radio-uitzending van de Ochtenden van maandag 12 maart, wel even tot het eind doorspoelen).


De pizzini zijn gesteld in een eenvoudige cryptische code, en lijken geschreven op zeven verschillende typmachines. Er zijn maar twee machines teruggevonden, maar het moeten er zeven zijn geweest. Waarom is dit belangrijk? Wel, FBI-cryptologen veronderstellen dat de letters van verschillende typmachines ook verschillende betekenis hebben. Maar dat is nog niet alles.


Naast allerlei verwijzingen naar bijbelcitaten bevatten de briefjes ook talloze "spelling- en grammaticafouten". Ook die fouten hebben een speciale betekenis, zo stelt de FBI. Wat zijn dat voor fouten? De persberichten spreken over "hoofdletters en leestekens", maar dat moet het topje van de ijsberg zijn. Waarschijnlijk betreft het ook foutieve beknopte bijzinnen, en gezien het belang dat de Mafia aan familiebanden hecht, zullen ook de tante Betjes en tante Doortjes veelvuldig deel uitmaken van de code.


Wat precies de betekenis van al die fouten is, daarover tast de FBI nog geheel in het duister. Maar het is zeker dat de vele fouten niet toe te schrijven zijn aan het feit dat Bennie de Tractor maar twee jaar lagere school heeft gehad. Immers, in de briefjes die door hoger opgeleiden aan de Mafiabaas waren gericht, stonden soortgelijke fouten. En in een onderschept telefoongesprek van een van hen merkt deze op dat "hij toch zeker wel correct Italiaans kon schrijven", en dat dit allemaal betekenis zou hebben.


Het is natuurlijk een geniale zet van de Mafia. Als de taalsituatie in Italië ook maar enigszins vergelijkbaar is met die in Nederland is het glashelder wat daar gebeurd is. De criminelen proberen al jaren om een onkraakbaar geheimschrift te maken, maar stuiten steeds op de verfijnde ontcijfertechnieken van de misdaadbestrijders. Tot ze zich realiseerden dat de oplossing kinderlijk eenvoudig was.


Mensen worden steeds beter opgeleid in allerlei ingewikkelde vaardigheden, maar één vaardigheid vertoont juist een tegengestelde ontwikkeling: de grammaticale analyse. Hoe maak je dus een onbreekbare code? Baseer je code op grammaticale fouten, want bijna niemand is in staat om die op te sporen. De Achilleshiel van het moderne onderwijs.


Daartoe moeten natuurlijk eerst de Italiaanse linguïsten onder controle gebracht te worden, om twee redenen: zij zijn de enigen die de code kunnen breken, omdat zij als enigen in staat zijn om de grammaticale fouten in de code op te sporen. De FBI verwacht hier nog jaren voor nodig te hebben. En bovendien: om een code te baseren op grammaticale fouten moet je natuurlijk zelf een perfecte beheersing over de grammatica hebben, anders maak je misschien per ongeluk fouten, met alle gevolgen van dien: verkeerd gesynchroniseerde afspraken, onbedoelde liquidaties, enfin, het moet nauw luisteren.


De taalprof heeft redenen om te veronderstellen dat dit wel eens een grote zaak kan gaan worden. Zeer waarschijnlijk zijn alle linguïsten in Italië zodanig gemanipuleerd dat ze de grammaticale verwarring in de hele taalgemeenschap in de hand aan het werken zijn. Tegenstrijdige adviezen, afbraak van het grammatica-onderwijs, het moet natuurlijk allemaal heel subtiel gebeuren want anders is de argwaan van justitie zo gewekt.


Het alarmerende is dat deze veronderstelde situatie akelig veel lijkt op de toestand in het Nederlandse taalgebied. Wat de taalprof het Grammaticale Onbenul noemt, is misschien wel in werkelijkheid het gevolg van een omvangrijke en subtiel uitgevoerde coup van de onderwereld om de taalgemeenschap in zijn greep te krijgen. Het is maar goed dat de identiteit van de taalprof een groot geheim is, want alleen zo kan hij het tij misschien nog keren. Als het al niet te laat is.