Stil in mei

Even tussendoor: de taaladviesdienst van Onze Taal heeft op haar weblog een oproepje om liedjes met maandnamen in de titel in te sturen. Toen ik daarover nadacht schoot het lied Stil in mij (Van Dik Hout) door mijn hoofd. Dat is natuurlijk niet goed, want het is niet Stil in mei, en de woordspeling is wel leuk, maar misschien ook te flauw om als antwoord op de oproep te plaatsen.


Maar er is wel iets interessants aan de hand.
Je hoort namelijk een verschil tussen Stil in mij en Stil in mei. Probeer het maar eens uit. Vooral als je het voor jezelf in je hoofd probeert aan te voelen is het verschil duidelijk: er zit net iets meer klemtoon op in mei dan op in mij. Hoe zit dat?


Volgens mij is wat je voelt hier het verschil tussen twee soorten bijwoordelijke bepaling. In Stil in mij is in mij een bepaling bij stil, binnen de woordgroep stil in mij, en in Stil in mei is in mei een losse bijwoordelijke bepaling, buiten de woordgroep met stil. Je hoort dus de woordgroepverdeling.


De zin Het is stil in mij is dus een zin met stil in mij als naamwoordelijk deel van het gezegde, waarbinnen in mij een "interne bijwoordelijke bepaling" is, en in Het is stil in mei is stil het naamwoordelijk deel, en in mei is een aparte bijwoordelijke bepaling (van plaats tijd). Omdat zinsdelen in de intonatie in principe een aparte klemtoon hebben, hoor je bij in mei wél een aparte klemtoon en bij in mij niet. Want daar wordt de klemtoon gedragen door de hele woordgroep stil in mij, en valt hij alleen op stil.


Klemtonen kun je altijd beïnvloeden door de zin in een bepaalde context te plaatsen (bijvoorbeeld met contrast), dus het is een breekbaar en ragfijn taalgevoel. Maar het is mooi dat je dit tere gevoel in grammaticale termen kunt beschrijven. Toch goed dat we die termen hebben.