GrammatiQA #2

Nieuw op het Taalprof Weblog! Af en toe een Grammatica-Quizvraag met Antwoord.


Wederom naar aanleiding van een grap uit de rubriek Ruggespraak (Onze Taal, september 2009):

Wegwerp scheermesjes voor heren
met vaste kop

Grappen hebben heel vaak een grammaticale achtergrond. Welke is het hier?

(a) met vaste kop is bedoeld als een bijwoordelijke bepaling, maar je leest het bijvoeglijk;
(b) met vaste kop lees je als bijvoeglijke bepaling bij het verkeerde woord;
(c) het voorzetsel met heeft twee verschillende betekenissen, en je leest hier de verkeerde;
(d) Bij het woord heren hoort niet het woord kop maar hoofd.

Inderdaad!

Nee dat is niet goed.

Het goede antwoord is (b). Met vaste kop is hoe dan ook een bijvoeglijke bepaling, want het is altijd een bepaling bij een zelfstandig naamwoord. Het voorzetsel met heeft wel meerdere betekenissen, maar in de twee betekenissen die hier van toepassing zijn betekent het iets als "voorzien van."

Met vaste kop is bedoeld als bijvoeglijke bepaling bij scheermesjes (de mesjes hebben een vaste kop), maar de grap ontstaat als je het leest bij heren (de heren hebben een vaste kop). Extra grappig is dan nog het contrast tussen het wat formele heren en het informele kop in de betekenis "menselijk hoofd."

Hier zit nog een interessante eigenschap van de menselijke taalverwerving aan vast: de neiging om bepalingen te interpreteren op het diepste niveau van de woordgroep ("minimal attachment"), en de neiging om woordgroepen zo lang mogelijk open te houden ("late closure"). Als je een woordgroep met

Het is weer het gebruikelijke rommeltje

Ik probeer echt te begrijpen wat ze bedoelen, de mensen die zich graag (?) ergeren aan allerlei taalverschijnselen. Sterker nog, ik snap heel goed dat je sommige taalvormen prettig vindt en andere onprettig, of lelijk, of storend. Het gaat pas mis als je vervolgens probeert daar allerlei redeneringen bij op te hangen. Dan haak ik af.

Ze leren het nooit

Op de site van de taalwinkel van de HvA/UvA staat een grammaticatoets. Ha, een grammaticatoets! Eerst even maken, en dan verder lezen.

Voorronde verkiezing Taalzuurpruim 2009

Omdat je tegenwoordig niet meer serieus genomen wordt als je geen prijzen (awards) uitreikt of lijstjes maakt, organiseert de Taalprof de eerste verkiezing voor de Taalzuurpruim van het jaar.

Taalprof gispt taalmeester

Ik vind het een beetje moeilijk om erover te beginnen maar ik doe het toch. Je krijgt snel het imago van een zurige taalkundige die alles wat linguïstisch onverantwoord is met een hooghartige blik van tafel veegt. Maar ik heb toch echt een opgeruimd en zonnig karakter en ik kan best wel wat hebben.

Ik snap natuurlijk heel goed dat de nieuwe quiz van Teleac, de Taalmeester, een beetje moet lijken op andere quizzen, zoals het populaire Tien voor taal of Herexamen. En ik begrijp ook dat de vragen zodanig moeten zijn dat ze onderhoudend zijn en voor een belangrijk deel door een groot publiek te beantwoorden. En toch viel het me tegen.

De keeper en de persoonsvorm

Bij het analyseren van een voetbalwedstrijd begin je altijd met de keeper. De keeper is de speler die meestal keepershandschoenen aanheeft, en andere kleren dan de rest van de spelers. Je vindt de keeper vaak tussen de doelpalen. Als de keeper geblesseerd uitvalt, wordt een andere speler de keeper. Wijs nu in de volgende tien videoclips de keeper aan.

Als je op deze manier de voetbalsport uitlegt, bereik je waarschijnlijk twee dingen: (1) je toeschouwers zullen nu in de meeste gevallen de keeper in een voetbalwedstrijd wel aan kunnen wijzen, maar ze begrijpen niet waar dat voor nodig is omdat ze niet snappen wat een keeper nu eigenlijk is, en (2) ze zullen er geen bal aan vinden.

Wat voor den duivel is dat nou weer?

Ben je als taalprof een paar weken met andere dingen bezig (je bureau opruimen, achterstallige post wegwerken en andere wereldverbeterende acties), krijg je het meteen op je brood: je lezer(s) word(t/en) ongeduldig. Hier, lees eens een leuk stukje, dat inspireert je misschien ook weer eens om aan de slag te gaan! Ja ja, ik ben al bezig.

Toevallig las ik deze week op Language Log een stukje dat sterk verwant was aan het artikeltje waar ik door een lezer op gewezen werd. Dat stukje gaat over de grammatica van de frase the fuck in de Engelse zin Shut the fuck up!

Ik zit daar nu al een tijdje over te denken. Niet omdat ik de taalkundige analyse op Language Log zo leuk vond, maar omdat we in het Nederlands die variant helemaal niet hebben. Maar misschien moet ik eerst even iets toelichten. Waarschuwing: het is niet allemaal even netjes.

Nog eentje dan

De taalprof lijkt wel een beetje van zijn principes af te stappen, want had hij het de vorige keer al over taalnorm, de keer daarvoor ging het zelfs over spelling. En dat terwijl hij bij diverse gelegenheden bij hoog en bij laag beweerde zich daar nooit de vingers aan te zullen branden!


Toch is het volgende staartje te leuk om te laten liggen.

Bij hun op school wel ja

Op de site van het NOS-journaal staat een berichtje over een pleidooi van staatssecretaris Van Bijsterveldt voor de invoering van centrale examens taal en rekenen voor het mbo. Er staat ook een reportagefilmpje bij. Ergens in het midden van dat filmpje zegt de commentaarstem: Maar eigenlijk vinden ze ook dat het probleem niet bij hún op school ligt.


Niks mis mee toch?

Werkwoordspelling

"Zeg luister eens"
"Ja wat is er?"
"Ik weet dat jij het nooit over spelling hebt, maar zou je toch eens iets willen zeggen over de werkwoordspelling?"
"De werkwoordspelling?"
"Ja, want dat is toch eigenlijk ook een beetje grammatica?"
"Hoezo?"
"Nou ja, dat je moet weten wanneer het voltooid deelwoord is en persoonsvorm en zo."
"Jaja"
"Heb je daar niet wat handige tips voor?"
"Hmm, ja, wat denk je hiervan: doe niet te moeilijk."