Bij twitter is zorgvuldigheid geen ruimte voor

Zo af en toe twittert de taalprof ook wel eens, maar dat valt nog niet mee. Dan zie je iets leuks, of iemand vraagt iets interessants, en dan moet je daar in 140 tekens op reageren. Hoe doe je dat? Als iemand iets over een zin vraagt, moet je die zin dan helemaal herhalen? Dan ben je al een groot deel van je tekens kwijt. Want je kunt niet rechtstreeks verwijzen naar de vraag, of wel? Ik houd me aanbevolen voor tips.


In ieder geval: iemand vraagt mij wat ik maak van de zin Zonder twitter was het debat helemaal geen bal aan. Interessante vraag! Maar het antwoord kost me meer ruimte.
Zonder twitter was het debat helemaal geen bal aan, dat lijkt wel een "bananenzin," eentje van het type Bananen houd ik niet van. Maar toch is hij anders. Die bananenzinnen kun je afleiden uit de vorm Bananen, daar houd ik niet van. Linksdislocatie met weggelaten steunwoord, om precies te zijn. Maar in de gegeven zin kan dat niet: Zonder twitter was het debat daar helemaal geen bal aan klopt niet. Dus hij zit anders in elkaar.

Je zou kunnen zeggen: misschien is het toch iets met dat woordje daar. Dat de zin eigenlijk is Zonder twitter was daar helemaal geen bal aan, en dat je dan daar vervangt door het debat. Hm, zou kunnen, maar ik geloof het niet. Dan zou je zo'n vervanging altijd moeten kunnen toepassen, en in de titel van dit stukje klinkt het nergens naar: als je in de zin Bij twitter is daar geen ruimte voor het woordje daar vervangt door iets als zorgvuldigheid krijg je niet zo'n goede zin als de gevraagde.


Ik denk dus dat er iets anders aan de hand is. Ik denk dat geen bal aan het naamwoordelijk deel van het gezegde is, en dat die uitdrukking zich heeft ontwikkeld uit dialogen als: "Hoe vond je die film? Nou, geen bal aan"  In zo'n dialoog is dan bijvoorbeeld daar was weggelaten. Dat soort reducties (weglaten van onbelangrijke eerste zinsdelen en koppelwerkwoorden) komt vaker voor. In dit specifieke geval krijg je snel de indruk dat geen bal aan dan één geheel is, met de waarde van een predicaat. Iets kan "geen bal aan" zijn.


Je krijgt dan onmiddellijk mogelijkheden om zo'n predicaat neven te schikken: Die film was duur maar geen bal aan. Die nevenschikking is ook niet als een bananenzin te verklaren, want het kan niet zijn geweest Die film, daar was duur maar geen bal aan. Zo'n zin moet wel betekenen dat geen bal aan een predicaat is.