Maar ik kom die uitspraak ook heel vaak tegen in oudere literatuur. Laatst nog, in het boekje "Het onderwijs in de moedertaal," van Gerrit Kalff, uit 1893. Kalff formuleert het zó:
"Wij achten juistheid en schoonheid van gedachtenuiting over het algemeen niet eene zaak van groot gewicht; wie leelijk, onduidelijk of gebrekkig spreekt en schrijft, heeft te onzent zijne aanspraken op den naam van ontwikkeld en beschaafd mensch nog niet verloren. "Aime maar verstaat", zeggen wij, of "aimemabegrijpt"; met dat argument kunnen wij in de oogen der meesten ons standpunt verdedigen."
Als ik zoiets lees, dan denk ik altijd: waar heb ik dat later ook al weer eens gehoord? Een soort omgekeerde déjà vu, zal ik maar zeggen. Dat overkomt me nogal eens, en vooral in taalkwesties. Misschien dat ik nog eens een serietje maak, met de bovenstaande titel.
Ik vind dit een van de grappigste ergernissen. De redenering is namelijk volkomen juist: als je begrepen wordt, heb je je doel, communiceren, bereikt. Het doel is niet: een schoolmeester behagen. Geen wonder dus dat dat bij die schoolmeester tot ergernis leidt; hij is op deze manier effectief buitenspel gezet.
BeantwoordenVerwijderenMaar voor dat "begrepen worden" is bij de 'ontvanger' van de communicatie wél een bepaalde mate van 'begrijp-mogelijkheid' noodzakelijk. En om afwijkingen en uitzonderingen van een 'systeem' als taal te kunnen begrijpen, heb je als 'goed verstaander' een bepaalde basiskennis nodig van hoe het 'systeem' werkt. En daar heb je dan toch weer die schoolmeester bij nodig.
BeantwoordenVerwijderenEen ander punt: de instelling 'ik doe maar wat, zoeken jullie maar uit of je me begrijpt', wat hier achter lijkt te zitten, is natuurlijk geen echt prettige basis voor evenwichtige communicatie.
@Stefan Norbruis en @Jos: Als iemand moet zeggen "als je me maar begrijpt" is er volgens mij ook sprake van een schending van het coöperatieprincipe. De conversatie voldoet niet aan de verwachtingen van beide deelnemers. Los van de vraag wie er gelijk heeft natuurlijk.
BeantwoordenVerwijderenDa's dan ook weer helemaal waar, Taalprof.
BeantwoordenVerwijderenCommunicatie blijft een kwestie van ook er ook moeite voor willen doen. Om te begrijpen én om begrepen te worden.
Toch is er een asymmetrie in de communicatie. Peter Drucker, managementguru uit de 1960er jaren, heeft geregeld gezegd dat degene die spreekt niet communiceert maar zich slechts "uit". De luisteraar is degene die "communiceert". Zeker waar het om één-naar-meerderen-communicatie gaat is het voor de spreker/schrijver de moeite waard om extra tijd te investeren zodat de tekst eenvoudiger te begrijpen wordt: de besparing in de begripstijd wordt immers vele malen gemaakt. Verder getuigt dit van respect voor de luisteraars/lezers.
BeantwoordenVerwijderenIk ga er hierbij even vanuit dat het volgen van de taalregels de begrijpbaarheid vergroot....
Dat laatste zou ik nou juist niet doen. Uiteraard heeft iemand die 'als je me maar begrijpt' zegt alleen een punt wanneer hij ook daadwerkelijk begrepen wordt. Maar dat is dan ook vrijwel altijd het geval. Zoals taalprof in zijn stukje over taalergernis als mythe ook aangeeft, zijn het altijd dezelfde dingen waar mensen traditiegetrouw over struikelen. 'Hun hebben', 'groter als', enz. Hoewel ik geloof dat de ergernis echt is (en dat de werkelijke mythe de bestempeling van het object van de ergernis als fout betreft), moeten toch ook ergeraars om zich heen kunnen zien dat de varianten die zij fout noemen even succesvolle communicatie bewerkstelligen, ook met henzelf. Wanneer een ergeraar iemand op zo'n 'fout' aanspreekt (vaak door bijvoorbeeld hard 'zij' te roepen nog voordat de zin is afgelopen: over verstoorde communicatie gesproken (!)), geeft hij er zelfs expliciet blijk van het prima begrepen te hebben - anders had hij ook niet kunnen 'verbeteren'. "Je begrijpt me toch" is in zo'n geval dan ook precies de
BeantwoordenVerwijderen@Stefan Norbruis: Natuurlijk. Er bestaat ook 'correctie-ergernis'. Het is logisch dat iemand die gecorrigeerd wordt dat niet altijd als prettig ervaart. En inderdaad roept het al dan niet gefundeerd corrigeren van zgn. 'fouten' vaak loze ergernis op.
BeantwoordenVerwijderenMaar evengoed als de 'fout-maker' kan aanvoeren: "Je begrijpt me toch?", zou de 'corrector' kunnen aanvoeren: "Ik wijs je hierop om onze communicatie te verbeteren". Net zoals een 'fout' of een 'variant die door sommigen als fout wordt bestempeld' niet per se tot verstoorde communicatie hoeft te leiden, hoeft ook niet meteen elke 'correctie' als een 'straf' te worden ervaren. Toch?
Het punt is dat 'verbeteren' nergens op slaat, want er wordt helemaal niets verbeterd, ook de communicatie niet. Of iemand nou 'hun hebben' of 'zij hebben' zegt, wat maakt het uit? Beide varianten betekenen hetzelfde. Waarom dan nog het gesprek verstoren om per se de vorm met 'zij' er door te drukken? Waarom de ander niet gewoon rustig 'hun' laten gebruiken? Dat is taalkundig gezien juist een interessante vorm. 'Verbeteren' heeft dus niets met verbeterde communicatie te maken. Het is in feite niets anders dan taalimperialisme. Foutieve betweterij. Een uiting van een superioriteitsgevoel dat gebaseerd is op een mythe. Er zijn dus geen goede redenen om het te doen, wel om het niet te doen.
BeantwoordenVerwijderen@Stefan Norbruis: Je zult mij ook niet horen zeggen dat dat verbeteren ergens op slaat. Ik zal het ook zelden doen, hooguit als ik echt niet begrijp wat iemand bedoelt. Dat mensen de neiging hebben om een ander te verbeteren is volgens mij alleen niet per se een aanval; en het verbaast mij vaak dat men zich dan 'aangevallen' voelt. En zich dan 'verdedigt' met een gemakzuchtig "Nou en? Je begrijpt me toch?" en vervolgens de correctie (die je ook heel goed zou kunnen zien als een poging om met meta-taal meer 'op dezelfde golflengte te komen') afdoet als betweterij, 'taalimperialisme' zelfs.
BeantwoordenVerwijderenBij 'corrigeren'/'verbeteren' doet men alsof een bepaalde vorm goed is en een andere fout. Natuurlijk wekt dat bij een ander irritatie op; de verbeteraar beweert door te verbeteren dat de ander niet goed zou praten en dat het anders zou moeten, terwijl de boodschap toch ook door de gebruikte formulering over is gekomen. Het is dus een soort onterecht standje. Dat is toch ook gewoon aanmatigend. Wie is de verbeteraar nou om te bepalen hoe een ander moet praten? Als verbeteraars er zo van overtuigd zijn dat er per se aangepast moet worden, waarom gaan zij zelf dan niet 'groter als', 'hun hebben', en wat dies meer zij zeggen? Zolang het denken in termen van goed en fout het uitgangspunt is van een opmerking, kan er volgens mij niets zinnigs uit voortkomen. De ergeraar is oprecht overtuigd van zijn gelijk (hij heeft het zo geleerd, en wordt nog eens bevestigd in zijn denken door de vele anderen die hardnekkig blijven beweren dat bepaalde dingen fout zijn, zoals de taalprof eerder heeft aangegeven), maar hij zal b
BeantwoordenVerwijderenHet gaat mij natuurlijk niet om het geven van een standje. En van 'fouten' als 'groter als' of 'hun hebben' hoeft volgens mij ook niemand wakker te liggen.
BeantwoordenVerwijderenMijn eerste punt was, dat - evengoed als je van de ontvanger mag verwachten dat hij/zij 'moeite doet' om de zender te begrijpen, ook al zit er in de boodschap missschien ergens een 'foutje' - je ook van de zender mag verwachten dat die enige moeite doet om de boodschap zo begrijpelijk mogelijk te formuleren. Maar juist omdát de zender een kleine correctie meteen als een 'aanmnatigende aanval' ziet, vliegt hij/zij vaak meteen in de verdediging.
Net zoals 'taalergernis' meestal 'loze ergernis' is, zoals jij vaststelt, zo is ook die aangebrande 'correctie-ergernis' vaak 'loos'. En dat was mijn tweede punt. Je hoeft m.i. niet elke kleine correctie uitsluitend te ervaren als kritiek. Je mag een correctie - hoe irritant soms ook - best eens proberen te beschouwen als een misschien wel goedbedoelde poging om de communicatie te verbeteren.
Zoals Taalprof al zei: "Als iemand moet zeggen "als je me maar begrijpt" is er volgens mij ook sprake van een schending van het coöperatieprincipe. De conversatie voldoet niet aan de verwachtingen van beide deelnemers."
Ik pleit voor wat minder lange tenen als je eens gecorrigeerd wordt. Ik pleit NIET voor het uitdelen van standjes. Ik pleit ervoor, dat beide partijen er moeite voor doen om goed te communiceren. Om te begrijpen én om begrepen te worden.
Ik zou nog steeds graag een voorbeeld zien. Want het gaat volgens mij vrijwel altijd om flauwekul als 'hun hebben' en 'groter als'.
BeantwoordenVerwijderen