Taalkundige tik tegen kniepees

Van twitteren word je een beetje kortaf. Dat lijkt dan al snel onvriendelijk. Vanmorgen leek de taalprof uit zijn slof te schieten bij een onschuldige tweet van het taalcentrumVU: "Dit zijn de laatste verkiezingen dat u OP iemand gaat stemmen. Bij de volgende verkiezingen zal iedereen VOOR iemand stemmen." Met dan nog eens een hashtag #invloedengels erachteraan.


Onschuldig taalvermaak, maar de taalprof twitterde meteen uit: "Zoek het toch eens op!" Vanwaar deze irritatie?

Als je met je benen over elkaar zit, en iemand geeft met een hamertje een tik tegen de kniepees van je bovenste been, dan maak je onwillekeurig een trapbeweging. Dat heet een reflex (de kniepeesreflex), en het meest opvallende kenmerk is dat je er niet bij nadenkt. Zo gaat het ook vaak met taalobservaties. Je ziet iets geks, iets wat niet klopt met jouw taalgevoel, en je zegt meteen: "Invloed van het Engels!" (of "Contaminatie!" het is altijd een van de twee). Niet nagedacht, meteen eruit geflapt. Reflex.


In dit geval volledig de plank misgeslagen. Even in het online Woordenboek der Nederlandse Taal kijken, en ja hoor, daar staat het gewoon: "stemmen: Zijn stem uitbrengen op iemand (in Z.-Nederl.: voor iemand) of voor iets." Stemmen heeft dus van oudsher een voorzetselvoorwerp op iemand, of voor iets, en in Zuid-Nederland (ik denk dus niet in België, maar in het zuiden van Nederland) ook voor iemand. Valt zo te zien allemaal binnen de standaardtaal. Het lemma stamt uit 1935. Toen hadden we nog niet zoveel invloed van het Engels, het was eerder invloed van het Duits die als een probleem gezien werd.


Vandaag ook nog even in de hypermoderne Van Dale gekeken, en ook daar wordt zonder opmerking stemmen voor iem. of voor een bepaalde partij vermeld. Dus zelfs in het huidige taalgebruik is er voor de naslagwerken weinig aan de hand als iemand die vorm gebruikt.


Misschien is de irritatie van de taalprof ook wel aangewakkerd door het feit dat de tweet van het Taalcentrum VU komt. Ten eerste zouden die in overeenstemming met de kritische academische houding niet op hun eigen intuïtie moeten vertrouwen maar zo'n bewering even na moeten kijken, en ten tweede valt te vrezen dat zonder voldoende tegenwicht deze onzin in een van de taaltesten terechtkomt. Dan zakken er nog meer studenten, en wordt er weer moord en brand geroepen. Dus nu roept de taalprof maar even moord en brand.

Maar ja: dat is natuurlijk eigenlijk ook een reflex.