Een veel gemaakte fout

Taalcritici hebben het maar gemakkelijk. Lekker andere mensen op hun fouten wijzen, en zo zelf een onaantastbare indruk maken. Vooral de "hardnekkige fouten" worden liefdevol gekoesterd, want die maken het leven wel heel eenvoudig. Je hoeft er niet eens bij na te denken.

Toch loop je als criticus juist bij zo'n hardnekkige fout een groot risico. Want waarom zou een fout hardnekkig zijn? Meestal omdat hij eigenlijk niet fout is.

Ha, lekker rijtjes grammatica stampen!

In zijn NRC-column van zaterdag 26 mei 2007 haalt schrijver Joost Zwagerman uit naar onderwijsminister Plasterk, die het Nieuwe Leren "nog een kans wil geven".  Wat Zwagerman zelf precies wil wordt niet helemaal duidelijk (de leerlingen moeten weer Vondel, Multatuli, Vestdijk en Reve kennen), maar van Plasterk had hij een meer kritische houding verwacht.

De taalprof is natuurlijk geen onderwijsdeskundige, dus die mengt zich niet in een onderwijsdebat. Maar hij schiet wel in de stress bij het volgende citaat: Plasterk meende: "We moeten niet terug naar de jaren vijftig. Niet alleen rijtjes grammatica stampen." Hè?

Je zou denken dat Zwagerman hier een kritische noot bij plaatst, en dat doet hij ook wel, maar volgens hem is het allemaal te extreem geformuleerd. Geen woord over dat rijtjes grammatica stampen. Terwijl dat natuurlijk het meest trieste van het citaat is. Onze minister van onderwijs weet niet wat grammatica is.

De taalprof houdt zichzelf in

Gisteren schreef ik iets over de zin Ik moet me inhouden om niet te gaan fluiten. Dat stukje voorzag ik van maar liefst vier breintjes, om aan te geven dat het waarschijnlijk een moeilijke kwestie was. En inderdaad, prompt krijg ik de feedback dat het "weer eens niet te volgen" was. Hm! Dat zit me niet lekker, want ik schrijf juist om begrepen te worden.


Op de taalpuristensite probeer ik het in de discussie eenvoudiger te krijgen, maar dat zou ik hier eigenlijk ook moeten doen. Kan dat? Is het moeilijk te begrijpen, of doe ik er alleen te moeilijk over?

De taalprof moet zich inhouden om hier niets over te schrijven

Op de taalpuristen-website wordt bezwaar gemaakt tegen het zinnetje Ik moet me inhouden om niet te gaan fluiten. Zo'n dubbelzinnige formulering getuigt niet van al te veel taalgevoel, zo redeneert de purist-van-dienst. Je kunt beter zeggen Ik moet me inhouden of ik ga fluiten. Een van de reageerders stelt voor Ik moet me inhouden om te gaan fluiten. Dat "loopt net zo lekker" en is "veel helderder".


Veel helderder? Niet al te veel taalgevoel? Is dat nou wel eerlijk?

Basisvaardigheden Grammatica

Basisvaardigheden Grammatica, wat zijn dat? Dat is nog niet zo'n makkelijke vraag. Geen fouten maken in je zinnen en formuleringen, zullen de meeste mensen zeggen. Maar dat zijn eigenlijk Basisvaardigheden Formuleren. In hoeverre je daarbij Basisvaardigheden Grammatica nodig hebt is een al jaren voortslepende discussie. Waarschijnlijk kun je prima leren formuleren zonder dat je weet hoe je zinnen grammaticaal in elkaar zitten.

Maar dit alles vertelt ons niet wat Basisvaardigheden Grammatica precies zijn, hooguit waar ze eventueel nuttig voor zouden zijn. Wat zijn het dan wel, die Basisvaardigheden Grammatica?

Onthouden en afhouden

Ik hoor het net op de radio en ik moet het even opschrijven anders blijf ik daar de hele middag mee bezig. In een interview zegt iemand: Ik zou zeggen dat ik hem niet van die informatie zou willen onthouden. Daar is iets mee, nietwaar?

Op het eerste gezicht zou je zeggen: de spreekster haalde twee constructies door elkaar, iemand iets onthouden en iemand van iets afhouden. Als je dan een geroutineerde taalcriticus bent dan ken je ook het woord daarvoor. Dan roep je heel hard "Contaminatie!" en je hebt je punt weer gescoord voor vandaag.

Maar de taalprof is geen doorgewinterde criticus, die zoekt liever overal iets achter.

Grammatica in de onderbouw

Sinds 1 augustus 2006 zijn er voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs 58 kerndoelen van kracht. Dat lijkt veel, maar het waren er vroeger 103 (en zelfs 122). Op de website van het SLO staan ze toegelicht, in voorbeelduitwerkingen die dienen als inspiratiebron voor scholen, die binnen de kerndoelen hun eigen keuzes kunnen maken.

Waar zit de grammatica in deze kerndoelen? Dat is voor de taalprof, wie de grammatica zo ter harte gaat, even slikken: de grammatica is verstopt in Kerndoel 02: Correct taalgebruik: "De leerling leert zich te houden aan conventies (spelling, grammaticaal correcte zinnen, woordgebruik) en leert het belang van die conventies te zien.

Waarom is dat even slikken? Dat is toch prima zo? Daar gaat het toch om, correct taalgebruik?

Jij ook

"Prettig weekend!"
"Ja jij ook"
"Wat?"
"Jij ook een prettig weekend"
"Hoezo, jij ook?"
"Ik begrijp niet wat je bedoelt. Zeg ik iets verkeerds?"
"Je zegt jij ook"
"Nou en?"
"Is dat geen meewerkend voorwerp?"
"Huh?"

Zo is er maar eentje

Wat is de woordsoort van eentje? Je moet je maar ergens druk om willen maken, hoor ik je denken. Wat is dat nou voor een onzinnige kennis? Worden we daar wijzer van? Tja, misschien niet. Het is in de ontleding ook nooit de oplossing die interessant is. Het gaat erom te onderzoeken hoe het zit of hoe het werkt in de taal. En dan kun je over de gekste en meest zinloze vragen nadenken. Of je daarvan iets leert hangt niet af van de antwoorden.

Maar wat ís dan die woordsoort van eentje? Kijk, nieuwsgierigheid, dat is goed. Daar begint het mee!

Aan de borreltafel

"Die taalprof kan me nog meer vertellen."
"Man, schei uit! Ik ben al lang opgehouden met het lezen van die website. Wat had hij nou weer dan?"
"Hier, kijk, op 27 april, daar stelt iemand een eenvoudige vraag over hen en hun."
"O ja, hun hebben zeker"
"Nee, hier: Moet het zijn ik heb hen om raad gevraagd of ik heb hun om raad gevraagd?"
"Ja ja"
"Simpele vraag toch? Dat vinden jullie toch ook?"
"Ja, duidelijk."
"Ik snap niet wat het probleem is."
"Nou, en dan krijg je me toch een partij gedraai van die taalprof, hij begint echt steeds meer op een taalkundige te lijken."
"Zo!"
"Ja, dit en dat, en aan de ene kant en aan de andere kant… en de grammatica is hier niet voor bedoeld, en je kunt er zus tegenaan kijken of zo, en de een zegt dit en de ander dat, en het moet allemaal kunnen, kortom: zoek het zelf maar uit."
"Nee, dan was het vroeger anders"