Dat kan de taalprof onder een eik ook

In de laatste aflevering van het programma Zomergasten liet Ionica Smeets een fragment zien van de taalvirtuoos Kees Torn, die een liedje had gecomponeerd waarin het laatste woord van elke regel een Nederlands woord was, dat tegelijk een vernederlandst uitgesproken Engels woord was, dat ook nog eens de Engelse vertaling vormde van het voorlaatste Nederlandse woord.

Dit procedé is geïllustreerd in de titel van deze blogpost Dat kan de taalprof onder een eik ook. Het Nederlandse ook is een homofoon van het Engelse oak, wat weer een vertaling is van het Nederlandse woord eik.

In de uitzending werd het kunststukje van Kees Torn besproken als een bijna bovenmenselijke prestatie, die voor een normaal mens onmogelijk is en waar zelfs een virtuoos als Torn jaren voor nodig heeft gehad. Dat lijkt me nou ook weer overdreven.

Taalprof vertaalt Weird Al (met oproep)

De ware taalliefhebber kan het niet ontgaan zijn. De wereldberoemde Weird Al Yankovic heeft een hit met een parodie op het nummer Blurred Lines van Robin Thicke (in samenwerking met T.I. en Pharrell zeg ik er voor de volledigheid maar even bij). In Weird Als versie wordt dit Word Crimes, en de nieuwe tekst gaat over de "slechte grammatica" van tegenwoordig. Volgens de komiek moeten we meer werk maken van de grammatica ("Work on that grammar") zodat wij laten zien dat we geen mensen van de straat zijn ("People who were/never raised in a sewer").

Weird Als heeft het natuurlijk niet over de grammatica in de betekenis die taalkundigen doorgaans hanteren. Hem gaat het om de taalnorm. Op het internet hebben de eerste taalkundigen zich al met dit commentaar aangediend: op Language Log natuurlijk (waar ook docenten een duit in het zakje doen), en in Nederland op het taalblog van Milfje.

De taalprof heeft zich tot nog toe een beetje stil gehouden. In de eerste plaats omdat taalkundig verantwoorde reacties (zelfs de hierboven aangehaalde voorbeeldige exemplaren) toch meteen iets zurigs krijgen. Zo van: jaja, allemaal leuk en knap gedaan, maar eigenlijk klopt het niet helemaal. Maar de taalprof hield zijn kruit ook droog omdat hij broedde op een ander soort reactie.

Je kunt natuurlijk op alle slakken zout leggen, maar dat is zonde van de humor en de fijne tekst die Yankovic schreef en uitvoerde (en laten we de prachtige videoclip ook niet vergeten). Als je het beter weet, doe het dan zelf. Welnu.

De taalprof heeft een poging gewaagd om de parodie van Weird Al Yankovic in het Nederlands om te zetten. Niet als vertaling, want dan krijg je dus al die onzin erbij, maar in een taalkundig verantwoorde, ja hoe moet je dat noemen, herparodiëring. Er is alleen één probleem.

Aangezien een normaal mens nu eenmaal maar met een beperkt aantal talenten tegelijk behept kan zijn, is de taalprof niet bij machte om zijn tekst ook uit te voeren (laat staan om er een videoclip bij te maken). Maar hij heeft natuurlijk wel allerlei volgers die dat wel kunnen. Vandaar deze oproep: wie voelt zich in staat om het nummer Word Crimes in een Nederlandse versie uit te voeren?

Voor de goede orde: de tekst van de taalprof is dus geen vertaling, hij is linguïstisch volledig in orde, maar bevat desalniettemin enige humoristische elementen.

Onopgemerkt citaatsjabloon in Studio Sport?

Gisteravond ging er iets mis bij Studio Sport. In plaats van de aangekondigde samenvatting van de wedstrijd Groningen-Heracles werd de samenvatting van Excelsior-Go Ahead Eagles ingestart. Na het eerste doelpunt werd de samenvatting afgebroken, en verscheen presentator Tom Egbers in beeld. Hij zei: "Abusievelijk meenden wij uilskuikens de verkeerde samenvatting te moeten instarten."

Ik moet bekennen dat ik het niet meteen kon plaatsen, maar ik herkende het wel als een literair citaat. Ik heb het dus moeten opzoeken: het is een variant op een zin uit het korte verhaal De sprong der paarden en de zoete zee van Harry Mulisch. Daar is het een strafregel die de hoofdpersoon op school honderd keer moet opschrijven, en hij luidt: "Abusievelijk meende ik ezelsveulen mijn plicht te mogen verzaken." Later in het verhaal, als de hoofdpersoon zijn verstand verliest, wordt die regel nog verbasterd tot "Abusievelijk meende ik moordenaar Bessie tot een minimum te mogen reduceren," maar het moet de oorspronkelijke strafregel zijn geweest die Egbers inspireerde tot dit citaatsjabloon.

Want dat is het natuurlijk: een citaat waarin variabelen zijn aangebracht, maar dat toch nog herkenbaar blijft als citaat. Op Language Log spreken ze van een snowclone, maar ik heb dat ooit vertaald als een citaatsjabloon, wat naar mijn idee een veel betere benaming is.

Met die herkenbaarheid lijkt het trouwens in dit geval nogal mee te vallen: op twitter of facebook lees ik er niets over, het lijkt onopgemerkt te zijn gepasseerd. Dat zou zonde zijn, daarom schrijf ik het toch maar even op.