Taal moet je voelen

Wie heeft er wel eens op school geleerd hoe je taal moet voelen? Niemand? Wat? Dat hoeft toch helemaal niet? Hoezo, dat doe je vanzelf al? Maar dat geldt toch ook voor het gebruiken van taal? Dat doe je ook vanzelf al en toch leer je er iets over op school. Zelfs nadenken over taal doe je al zonder dat je daarover op school iets wordt geleerd.


Ook voelen moet je leren. Tenminste, je moet leren hoe je voelt dat je voelt. En hoe je dat dan weer weet: hoe je weet dat je voelt hoe je voelt. Want taal voelen, dat doe je meestal onbewust. En net als je voor je gezondheid moet luisteren naar je lichaam, zo moet je voor je taalgebruik luisteren naar je taalgevoel.

Geef eens een voorbeeld, taalprof! Natuurlijk, geen probleem. Let op, komt-ie: ontleden op gevoel.


Lees het volgende dialoogje, en stel je voor dat jij persoon B bent. Probeer je voor te stellen wat de betekenis is van alles wat er staat, en spreek het vervolgens hardop uit, op een zo natuurlijk mogelijke manier. Luister goed naar hoe je het zegt. Probeer je eigen stem te horen vóórdat je de tekst uitspreekt. Dat kan natuurlijk niet, maar je zult merken dat je je daar best iets bij voor kunt stellen:

A: Wat ga jij vandaag allemaal doen?
B: Nou, ik ga eerst mijn neefje bellen, dan ga ik een sapje drinken, een boekje lezen, een filmpje kijken, een uurtje slapen en een broodje eten.

En? Gelukt? Is je iets opgevallen aan de manier waarop je de opsomming uitgesproken hebt? Let op: door alleen zwijgend te lezen merk je het niet, je moet echt hardop uitspreken of je tenminste voorstellen dat je het hardop uitspreekt.


Als het goed is, is er één element van de opsomming waar je uitspraak hapert, één element dat je ineens heel anders uitspreekt. Wat voel je daar?


Je voelt daar de bijwoordelijke bepaling. Alle elementen bestaan uit lijdende voorwerpen met een werkwoord, en eentje is een bijwoordelijke bepaling met een werkwoord. Die voelt ineens anders aan. Hoe komt dat? Dat komt omdat je een lijdend voorwerp met zijn werkwoord veel meer als een eenheid voelt dan een bijwoordelijke bepaling met een werkwoord. Het lijdend voorwerp hoort meer bij het werkwoord, een bijwoordelijke bepaling is er meer aan toegevoegd. Daardoor delen lijdend voorwerp en werkwoord één klemtoon, en bijwoordelijke bepaling en werkwoord worden ieder apart beklemtoond. Dát is wat je voelt.


En nu eens kijken wat je met dit gevoel kunt doen: bij welke manier van uitspreken hoort een eindje fietsen? Wat voor een zinsdeel is een eindje dus? Kijk: ontleden op gevoel!