maandag 26 mei 2008

Geachte VPRO-redactie



Gisteravond, 25 mei 2008, kwam ik bij het zappen min of meer per ongeluk terecht bij uw cursus Brabants, die niet in de gids stond aangekondigd. Hoewel het mij verheugt dat u blijkbaar de teloorgang van ons taalonderwijs een halt wilt toeroepen, denk ik dat u de kijkers meer van dienst bent als u dergelijke educatieve projecten fatsoenlijk aankondigt, zodat ik mij gewapend met notitieblokje en opname-apparatuur geconcentreerd voor de beeldbuis kan installeren.


Daarnaast moeten mij ook een paar dingen van het hart over de inhoud van dit programma.
Dat u de cursus laat beginnen met een op cabareteske wijze uitgevoerd dansje met bijbehorend liedje waarin naar later blijkt de complete leerdoelen van de cursus uit de doeken worden gedaan, dat kan ik begrijpen. U wilt natuurlijk met name de jongeren aanspreken, die door een meer serieuze aankondiging wellicht afgeschrikt zouden worden. Daar hoort u mij dus niet over, evenmin als over de titel van de cursus, Heddegedagezeedgehad, jao, mindedawerklukwaor, hoedoedegeda, hoedoedegeda, hoeheddegedagedaon, die uit de gehele tekst van het liedje bestaat, en die weliswaar de lading wel dekt, maar anderzijds ook moeilijk te onthouden is, en die -mag ik daaraan toevoegen- als hij eenmaal onthouden is, de cursus zelf overbodig maakt. Dat zal allemaal in het kader van de luchtige toon zijn die op de zondagavond nu eenmaal noodzakelijk is.

Ook ben ik bereid om heen te stappen over het bezwaar dat de zinnetjes uit het cursuspakket weinig praktisch nut hebben. Ik kan als importbrabander hier in Deurne echt geen brood kopen met de vraag Heddegedagezeedgehad? en tijdens een Brabantse koffietafel kan ik misschien een half uurtje de schijn ophouden door af en toe in het midden te brengen Mindedawerklukwaor? maar op een gegeven moment zal iemand mij zelf de vraag stellen Hoedoedegeda? en dan sta ik mooi met de mond vol tanden. Maar misschien staan de meer praktische zinnetjes gepland voor de gevorderdencursus, dus daar wacht ik dan maar op.

Waar ik het eigenlijk over wil hebben is het ontbreken van elke vorm van grammatica in deze cursus. Neem nu de eerste les, bestaande uit de zin Heddegedagezeedgeha?, door uw cursusleiders gemakshalve vertaald met de Nederlandse zin Zei jij dat nou? Ik meen stellig dat uw cursisten hier sterk geholpen zouden zijn met een minimale hoeveelheid grammaticale reflectie.


Als ik uw Brabantse zin in woorden opsplits en die woorden letterlijk omzet in Nederlandse woorden, dan staat er Heb je dat gezegd gehad? Dat is een zin in de voltooide tijd, die blijkbaar in het Brabants in twee hulpwerkwoorden is uitgedrukt. Of moet ik hier het woord gezegd opvatten als een bepaling van gesteldheid, naar analogie van de Nederlandse zin Heb je dat ooit aan de praat gehad? Daar had ik wel graag wat meer uitleg over gezien (gehad).


Deze kleine grammaticale uitweiding leidt mij ook tot het angstige vermoeden dat uw vertaling, Zei jij dat nou? helemaal fout is. Ik zou denken dat Zei jij dat nou? in het Brabants moet zijn Zeidegijdanou? Dat is namelijk ook een onvoltooid verleden tijd, en het onderwerp is beklemtoond. Een correcte vertaling van Heddegedagezeedgeha? zou volgens mij moeten zijn Heb je dat gezegd? of desnoods Heb je dat echt gezegd?


Geachte redactie, ik zou u willen aanbevelen om het vervolg van uw cursus eens tegen het licht te houden samen met een Brabantse dialectoloog, zodat dergelijke blunders in de toekomst vermeden kunnen worden. Nogmaals, alle lof voor uw educatieve doelstellingen, maar onze mooie Brabantse taal wordt toch al zo bedreigd door verloedering en globalisering, als we dit cultuurgoed willen redden moeten we er zorgvuldiger mee omgaan.


met vriendelijke groet,


een bezorgde importbrabander




14 opmerkingen:

  1. ook gezien, Draadstaal is vet

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ah, dus de Taalprof woont in Brabant!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Jammer dat ik de cursus heb gemist, blijkbaar kan ik er nog wel iets van leren. "Heb je dat gezegd gehad?" klinkt mij meer als "heb je dat gezegd gekregen?" ofwel "Heeft iemand dat tegen je gezegd?". Dit is blijkbaar precies het omgekeerde van de correcte betekenis.
    Dank voor het toch nog invullen van dit gat in mijn kennis.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Rob Hooft: 'heb je dat gezegd gehad?' lijkt me niet te betekenen 'Heeft iemand dat tegen je gezegd?' Dan zou je immers nooit iets kunnen krijgen als 'Heb je dat gezien gehad?' en dat komt ook voor.
    Ik snap je analyse wel. Je neemt 'gezegd' als bepaling van gesteldheid en merkt dan op dat er letterlijk alleen maar staat 'Is jou overkomen dat dat gezegd is?' In het standaardnederlands zou je dan inderdaad als meest waarschijnlijke lezing krijgen dat iemand anders dat gezegd heeft. Maar in het Brabants is dat in deze constructie zeker niet het geval.
    Die "Brabantse lezing" heb je in het Nederlands in uitingen als 'Heb je dat gedaan gekregen?' Die kan ook wel betekenen dat het jou overkomen is dat iemand anders iets gedaan heeft, maar zeker ook dat het jou gelukt is om zelf iets te doen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @Rob Hooft: die cursus is trouwens nog in zijn volle glorie te bekijken op Uitzending Gemist. Draadstaal, aflevering 25 mei. Die is ook wel de moeite waard om helemaal te bekijken. De cursus Brabants is verdeeld over een paar kleine stukjes.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @ het stukje : Beste Taalprof, bedankt voor
    '-mag ik daaraan toevoegen-'. Geen spatie tussen het koppelteken en de ingevoegde zin/gedachte is eindelijk de (grafische) oplossing die al een poosje zoek.
    Zonder spatie word je in het begin van het lezen vaak op het verkeerde been gezet, alsof het een zo'n andere zin zou betreffen, die meer als een plotselinge gedachte, een bijna concluderende gedachte bedoeld is (voorbeeld: Ik reed midden door het glas - wat natuurlijk een lekke band tot gevolg had).
    Nee, met het koppelteken vast aan de zin is het vanaf het begin duidelijk dat het zometeen, na de ingevoegde zin, weer verder gaat met de oorspronkelijke zin.
    Dank dus!
    cherdt

    BeantwoordenVerwijderen
  7. verdorie, wat een boel slordigheidsfoutjes 's morgens vroeg

    BeantwoordenVerwijderen
  8. cherdt: ik gebruik altijd dubbele spaties, maar dat werkt niet overal - hier bijvoorbeeld gaan ze verloren - dus een universele oplossing is het niet.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Hier is íe, super!
    http://www.youtube.com/watch?v=RJCMq1kpXOk
    Gr. Dave

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Het is voor de grap, proffesor

    BeantwoordenVerwijderen
  11. @[Anoniem]: O ja? En ik ga er nog wel serieus op in...

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Haha, 'grammaticale reflectie'. Hylarisch.
    (btw: hier heeft iemand 'n aantal cursus afleveringen gebundeld: http://waarzijnwenouallemaalmeebezig.wordpress.com/2008/06/15/hoedoedegeda/)

    BeantwoordenVerwijderen