GrammatiQA #2

Nieuw op het Taalprof Weblog! Af en toe een Grammatica-Quizvraag met Antwoord.


Wederom naar aanleiding van een grap uit de rubriek Ruggespraak (Onze Taal, september 2009):

Wegwerp scheermesjes voor heren
met vaste kop

Grappen hebben heel vaak een grammaticale achtergrond. Welke is het hier?

(a) met vaste kop is bedoeld als een bijwoordelijke bepaling, maar je leest het bijvoeglijk;
(b) met vaste kop lees je als bijvoeglijke bepaling bij het verkeerde woord;
(c) het voorzetsel met heeft twee verschillende betekenissen, en je leest hier de verkeerde;
(d) Bij het woord heren hoort niet het woord kop maar hoofd.

Inderdaad!

Nee dat is niet goed.

Het goede antwoord is (b). Met vaste kop is hoe dan ook een bijvoeglijke bepaling, want het is altijd een bepaling bij een zelfstandig naamwoord. Het voorzetsel met heeft wel meerdere betekenissen, maar in de twee betekenissen die hier van toepassing zijn betekent het iets als "voorzien van."

Met vaste kop is bedoeld als bijvoeglijke bepaling bij scheermesjes (de mesjes hebben een vaste kop), maar de grap ontstaat als je het leest bij heren (de heren hebben een vaste kop). Extra grappig is dan nog het contrast tussen het wat formele heren en het informele kop in de betekenis "menselijk hoofd."

Hier zit nog een interessante eigenschap van de menselijke taalverwerving aan vast: de neiging om bepalingen te interpreteren op het diepste niveau van de woordgroep ("minimal attachment"), en de neiging om woordgroepen zo lang mogelijk open te houden ("late closure"). Als je een woordgroep met

Het is weer het gebruikelijke rommeltje

Ik probeer echt te begrijpen wat ze bedoelen, de mensen die zich graag (?) ergeren aan allerlei taalverschijnselen. Sterker nog, ik snap heel goed dat je sommige taalvormen prettig vindt en andere onprettig, of lelijk, of storend. Het gaat pas mis als je vervolgens probeert daar allerlei redeneringen bij op te hangen. Dan haak ik af.

Ze leren het nooit

Op de site van de taalwinkel van de HvA/UvA staat een grammaticatoets. Ha, een grammaticatoets! Eerst even maken, en dan verder lezen.