Hoed u voor namaak!

Ik heb me herhaaldelijk voorgenomen om nooit iets over spelling te schrijven, maar er zijn grenzen aan wat een mens onbeschreven kan laten. Ik moet het toch even hebben over een eigenaardigheid die ik tegenkwam in de officiële woordenlijst. Op zoek naar de juiste spelling van het woord kerstversiering (met of zonder hoofdletter) viel mijn oog op de spelling van het woord Kerstman. Of kerstman, want daar is iets eigenaardigs mee aan de hand.

Ik kende natuurlijk de twee spelwijzen van het woord kerstkind. Met hoofdletter verwijst het woord naar de pasgeboren Jezus (het Kerstkind) en zonder betreft het een willekeurig kind dat met Kerstmis geboren is (een kerstkind). Dat is allemaal prima te begrijpen binnen de religieuze cultuur waarin wij leven. Maar zie nu wat er in de woordenlijst staat bij de spelwijze van kerstman:

      Kerstman [Kerst·man] (de enige echte), eigennaam
      kerstman [kerst·man] (persoon die voor Kerstman speelt), de[m.], kerstmannen [kerst·man·nen]

Blijkbaar wordt hier dezelfde gedachtegang gehanteerd als bij het K/kerstkind, maar ofwel de woordenlijstmaker was hier even in een jolige bui, ofwel hij (zij) besefte de halfslachtigheid van deze beregeling niet. Hoe moeten wij deze regel immers hanteren?

De vermelding eigennaam bij Kerstman suggereert dat het hier gaat om het woord als het zonder lidwoord gebruikt wordt (Dank u wel, Kerstman!), maar dit komt bijna nooit voor. Dus ik vermoed dat ook het gebruik met lidwoord, als het om de enige echte Kerstman gaat, met hoofdletter geschreven dient te worden. Dus De Kerstman stond bij de schoorsteen. Maar dat stelt ons voor onoverkomelijke problemen.

Ik weet niet welke leeftijd de woordenlijstmakers hebben, maar laat ik het voorzichtig uitdrukken: de meeste Kerstmannen die er zoal rondlopen, zijn personen die voor Kerstman spelen. Met andere woorden,  de Kerstman is meestal in werkelijkheid de kerstman. Sommigen zullen zelfs zeggen: altijd, maar laat ik de jonge lezertjes van dit weblog geen trauma aanpraten.

De taaladviseurs van de VRT proberen zich hieruit te redden door op hun website te vermelden dat het Kerstman moet zijn als het om de sprookjesfiguur gaat, maar dat is een schijnoplossing. Het is gaat hier namelijk om een geloofskwestie. Blijkens de door de Taalunie goedgekeurde regeling is het alleen Kerstman als het gaat om de enige echte. En dat is dus geen sprookjesfiguur, want zoals iedereen weet is die niet echt. Met andere woorden: als je spelt Kerstman, dan is dat een geloofsbelijdenis, namelijk de verzekering dat je gelooft dat het hier om de enige echte Kerstman gaat.

En dan heb je ook nog eens het probleem hoe je een pop noemt die de Kerstman (kerstman) voorstelt. Die pop is zelf natuurlijk niet de enige echte, maar hij heeft tenminste de intentie om de enige echte af te beelden. Dus dan zou je een Kerstman moeten spellen als het om de enige echte, óf een afbeelding van de enige echte zou gaan, en alleen een kerstman als het gaat om een persoon die voor Kerstman speelt. Maar dat lijkt ook wel een beetje tegenintuïtief.

Ik begrijp dat dit een onoplosbare kwestie is, die de beregeling van de tussen-n in complexiteit ver overtreft. We kunnen daar wel luchtig over doen, maar met name in het onderwijs draagt dit alleen maar bij aan de chaos die er tijdens de decembermaand al heerst. Het zou goed zijn als dit via een beperkte spellingwijziging toch eens goed geregeld werd.