De smaak van lekker

Op vrijdag de 13e kun je beter niet de weg op gaan, want dan heb je een grotere kans dat je iets overkomt. Er is geen enkele aanwijzing dat de toevallige samenloop van een weekdag met een zoveelste dag van de maand een oorzaak kan vormen voor het optreden van ongelukken, maar het volksgeloof is hardnekkig. Zelfs mensen die dit erkennen hebben nog de neiging om toch verklaringen te bedenken waarom er toch een sprankje waarheid in de onzinbewering zou kunnen zitten: misschien zijn er meer bijgelovige mensen op de weg, die overdreven goed opletten en daardoor ongelukken veroorzaken. Ik weet bijna zeker dat er lezers zijn die bij deze verklaring denken: "Hee, ja daar zit toch wat in!"
Vanmiddag vond er een kleine tweetwisseling (of hoe noem je dat) plaats tussen @Tjanne en @Onzetaal over de zin Dan smaakt ie het lekkerst! De twitteraar @Tjanne vond deze zin heel erg fout! maar viel van haar geloof (en zo te lezen ook van haar stoel) na raadpleging van de taaladviesdienst van Onze Taal, die een webadvies aan deze kwestie gewijd had. Niets mis mee, concludeerde Onze Taal, het betreft hier geen contaminatie van lekker zijn en goed smaken, zoals blijkbaar wel eens beweerd wordt. Het is eerder een geval als lekker ruiken, waar je nooit kritiek op hoort.

@Tjanne accepteerde dit advies, maar verklaarde geschokt te zijn omdat het haar, en met haar vele anderen, toch echt anders aangeleerd was. En daarop deed de taalkundige @fonolog nog een duit in het zakje door op te merken dat smaken wel iets anders is dan ruiken omdat je wel kunt zeggen dat smaakt mij lekker en niet dat ruikt mij lekker, en misschien had dat ermee te maken?

@fonolog heeft zeker een interessant punt, maar het voornaamste effect van deze bewering is volgens mij dat iedereen denkt: "Hee ja daar zit toch wat in! Misschien is er toch iets mis met lekker smaken."
Het zal wel niets uithalen, maar ik heb toch de behoefte om met een waterdichte redenering aan te tonen dat er niets, maar dan ook niets mis kan zijn met lekker smaken. Ik zal dat doen met een bewijs uit het ongerijmde.

Stel dat er iets mis is met lekker smaken, wat zou dat dan kunnen zijn? Dat het een contaminatie is van lekker zijn en goed smaken, zo suggereert het advies van Onze Taal. Maar wat kan daar mis mee zijn? Het enige wat je kunt verzinnen is dat lekker in lekker smaken bedoeld is als een bepaling van gesteldheid, en dat smaken alleen een bijwoordelijke bepaling (bijvoorbeeld van graad) accepteert. Net zoals bijvoorbeeld kosten ook geen bepaling van gesteldheid duur verdraagt.

Dus: als er iets mis is met lekker smaken, dan is het dat lekker een bepaling van gesteldheid is (het onderwerp is lekker), en dat zou niet toegestaan zijn bij smaken.

Als dit juist is, dan moet dus elke bepaling van gesteldheid bij smaken uitgesloten zijn. Dan moet dus ook een zin als Die aardappelen smaken aangebrand afgekeurd worden, want er is geen andere ontleding voor aangebrand dan bepaling van gesteldheid.

Dat Die aardappelen smaken aangebrand een ongrammaticale zin zou zijn, lijkt me een absurde bewering. Er is niemand die op deze zin iets tegen zou kunnen hebben. Maar dat betekent dat de bewering waar hij het directe gevolg van is ('smaken verdraagt geen bepaling van gesteldheid') ook onjuist moet zijn. En dus kan er ook niets tegen zijn op lekker smaken. Als iets aangebrand kan smaken is niet in te zien waarom het ook niet te sterk gekruid, zoet, zuur, bedorven of lekker zou kunnen smaken.

Geen enkele basis dus voor kritiek op lekker smaken. Werkwoorden die een basis voor zintuiglijke waarneming uitdrukken combineren juist vaak met bepalingen van gesteldheid: iets kan lekker smaken, lekker ruiken, er lekker uitzien, lekker aanvoelen en zelfs lekker klinken. Heel soms kan dat nog extra gesubjectiveerd worden met een meewerkend voorwerp: het smaakt mij lekker, het klinkt mij als muziek in de oren, maar dat lijkt me uitzonderlijk: bij klinken is het beperkt tot bepalingen van gesteldheid met als, en ook bij smaken lijkt de invulling van de bepaling van gesteldheid sterk beperkt: dat smaakt mij aangebrand, bedorven, vies, zoet, zuur, dat klinkt allemaal een stuk minder lekker dan goed of lekker.

Interessant, maar van geen enkele invloed op de ontleding of grammaticaliteit van lekker smaken. Wie onschuldige taalgebruikers vroeger heeft aangepraat dat daar iets mis mee zou zijn, zat er toen al vreselijk naast.