In mijn vorige logje had ik ook iets willen zeggen over het feit dat veel mensen zich ergeren aan die reclame Gewoon dóén! (op het weblog Irritaal gaat het over Ik zeg: doen! van Natasja Froger), en in mijn hoofd zat de woordspeling tussen de uitdrukking In arren moede en het woord armoede om die uitweiding aan op te hangen. Maar ja, dat zou allemaal maar afleiden van waar het mij over ging, dus dat heb ik maar achterwege gelaten. Maar ik licht het toch even toe, want het is wel grappig.
Mensen die zich ergeren aan taalverschijnselen kun je best arren moede toeschrijven. Dat is dan wel een versteende uitdrukking, maar hij is afkomstig van een oud woord ar, dat oorspronkelijk "verward" betekende, maar ook wel "boos." Moed in een verouderde betekenis staat voor "humeur" (denk aan het Engelse mood, maar wacht even: het is geen anglicisme, die woorden hebben dezelfde oorsprong), dus arren moede is simpelweg een "boos humeur".
Grappig is dat dat oude woord ar ook vormvarianten heeft in arre, erre en irre (het Duitse irre bijvoorbeeld), waardoor het ook nog verwantschap vertoont met irritant.
dus dat komt mooi uit.
Heeft dat dan ook echt te maken met het woord armoede? Wel, ja en nee: ons woord armoede is een afleiding van arm met een achtervoegsel ood, net zoals kleinood, dus dat heeft er niks mee te maken. Maar je hebt wel het woord armoedzaaier, dat waarschijnlijk wel afkomstig is van een betekenis "iemand die ruzie (arre moed) zaait".
Dus ik had die woorspeling best uit kunnen werken. Taalergeraars handelen in arren moede, en dat is dus een teken van armoede. Maar ja, dan moet je ook weer uitleggen dat je niet elke taalergernis meteen wilt veroordelen en dat je ook taalergeraars met respect bejegent, en dat je niet alle taalergeraars ook meteen armoedzaaiers wilt noemen hoewel dat etymologisch wel beter te verdedigen is, en dan heb je al gauw een apart stukje. Dat doe ik dus toch maar niet.
Het zou getuigen van armoede als ik zou doen alsof ik dit logje niet had gelezen en er niet op zou reageren, dus dat doe ik dan maar niet.
BeantwoordenVerwijderenIk prijs mezelf gelukkig dat de taalprof me beter gezind is dan de etymologie. Het boze humeur waar de etymologie (en sommige recensenten) me van beschuldigen is mij vreemd; ergeren lucht op en verlicht mijn gemoed.
Ik begrijp wel dat taalergeraars als negatief of als zuurpruimen worden gezien, maar dat hangt sterk van de vorm van de ergernis af. Met ironie geef je een ergernis een prettige spanning en dat is wat mij boeit. Dat verrijkt de taalervaring.
Tegen ieder die mij het predikaat armoedzaaier wil geven zeg ik: doen! Maak van je hart geen moordkuil. Taalprof, dank voor dit moedige stuk.
@Ben: Vandaar dat ik dit stukje ook maar niet geschreven heb.
BeantwoordenVerwijderenZeg Taalprof, even off topic een andere vraag. In Taalschrift staat een artikel dat aan de naam te zien geschreven is door een Vlaming. Die levert ons in zijn artikel met kaderstukken over correct Nederlands niet alleen een heerlijke hypercorrectie ('vier keer zoveel dan'), maar hij citeert ook een Nederlander die met 'ze' verwijst naar 'de w' en naar 'ontwikkeling'. Zou die Nederlander dat echt zo gezegd hebben, of is dat een staaltje Vlaamscorrectie, denk je? Trouwens, het woord 'overroepen' hoort volgens mij ook in Vlaanderen thuis. Maar misschien vergis ik me deerlijk.
BeantwoordenVerwijderen@Liesbeth: ja dat laatste klopt wel. Bij dat eerste twijfel ik wel een beetje. Ik denk zeker dat er nog Nederlanders zijn die met 'ze' naar dit soort woorden verwijzen. Wat zeg ik, dat doe ik zelf ook wel eens!
BeantwoordenVerwijderenEn die hypercorrectie lijkt me een editfoutje, want in de intro van het hele stuk staat dezelfde zin maar dan met 'als'. Misschien heeft er aanvankelijk een constructie met 'vier keer meer dan' gestaan.
En inderdaad is Jan T'Sas een Vlaming. Als ik goed ben ingelicht is hij lerarenopleider aan de Universiteit van Antwerpen.
Dankjewel, prof. Maar dat ge-ze is wel een benedenrivierse aangelegenheid, dacht ik. Mogen wij dus aannemen dat daar ook jouw roots liggen?
BeantwoordenVerwijderen@Liesbeth: op het internet, waar de taalprof geworteld is, bestaan geen rivieren.
BeantwoordenVerwijderenGRIJNS. Hoe kon ik dat vergeten.
BeantwoordenVerwijderen