Afgelopen uren raakte de taalprof echter verzeild in een discussie over de nieuwe naam van de lerarenopleiding van de Radboud Universiteit. Die luidde Radboud Docenten Academie. Al snel waren er enkele twitteraars die spraken van "een joekel van een spatiefout" of "pijnlijke fout," want mensen met de genoemde afwijking zitten ook niet gauw verlegen om loze toevoegingen die hun oordeel kracht moeten bijzetten. Tja, dan kan de taalprof toch niet zwijgend blijven toekijken.
Waar moet het naartoe als de spelling ons gaat vertellen hoe we onze eigen naam moeten schrijven? Als ik een zoontje heb dat ik Keessie noem, dan is er niemand die de knaap tegenhoudt als hij, eenmaal de jaren des onderscheids bereikt hebbende, zijn naam wil spellen als Casey, K.C., Kesie of desnoods Quaisy. Dat mag hij helemaal zelf weten. Natuurlijk, bij eigennamen bestaat er een officiële schrijfwijze die bij de geboorte wordt vastgelegd, maar ik kan tegenwoordig als vader bij de aangifte elk van de boven genoemde schrijfwijzen kiezen. Geen spellingregel die daarover gaat.
Die vrijheid bij de schrijfwijze van je eigen naam strekt zich ook uit tot het spatiegebruik. In Nederland zijn spaties in namen gebruikelijk bij voorvoegsels (van de Berg), maar er zijn ook mensen die namen hebben waarbij de voorvoegsels aan de naam zijn vastgespeld (Vanderbilt). Het zijn niet de spellingregels die deze keuze bepalen, maar de naamgevers.
(Even tussen haakjes: Tijdens de twitterdiscussie hoorde de taalprof van een studente die Van Goch heette, en die voor een tijdje in België studeerde. Daar werd haar naam in de uitslagen van de tentamens als Vangoch gespeld, en stond zij dus ergens achteraan in de lijst in plaats van vooraan. Die alfabetische volgorde lijkt mij tot de vrijheid van de onderwijsinstelling te behoren, die spellingverandering lijkt me onbehoorlijk).
Wat voor persoonsnamen geldt, geldt in dit opzicht ook voor namen van organisaties. Die worden weliswaar niet altijd wettelijk bij de geboorte vastgelegd, maar ook hier geldt dat niet de spellingwet, maar de naamgever de spelling bepaalt. Inclusief de spaties.
Maar is het dan niet provocerend, of dom, of arrogant, om als organisatie een spelwijze te kiezen die afwijkt van de spelwijze van de woorden waaruit de naam is opgebouwd? Dat lijkt me te kort door de bocht. Een woningcorporatie die een woonflat Nassaustaete noemt, kiest voor een afwijkende spelling van het woord state (wat op zichzelf al een vrijwel uitgestorven woord is) vanwege de associatie met oud en eerbiedwaardig. Die suggestie kun je bekritiseren, maar niet door de spellingvrijheid te betwisten. In het geval van de docentenacademie die zich Radboud Docenten Academie noemt, gaat het ongetwijfeld om het gebruik van de naam op de titelpagina van een document: als je de naam over drie regels wilt verdelen (zodat je een mooi gevuld blok krijgt), dan wil je liever geen koppelteken aan het einde van de tweede regel en een kleine letter op de derde. Hier gaat de esthetiek dus voor de conventionele spelling van de samenstellende delen.Opmerkelijk in de kritiek is ook de focus op de tweede spatie in Radboud Docenten Academie. Over de eerste spatie hoor je niemand. Aangezien het om één woord gaat en Radboud geen bijvoeglijk naamwoord is, zou je tussen Radboud en Docenten ook een koppelteken verwachten, of zelfs helemaal niks, waardoor de "correcte" spelling Radbouddocentenacademie zou zijn. Blijkbaar is de spatie van Radboud Universiteit (wat dus eigenlijk ook Radbouduniversiteit zou moeten zijn) geheel ingeburgerd en geaccepteerd. De kritiek is dus ook nog slordig en inconsequent.
Het meest zorgelijk in deze discussie is eigenlijk nog het feit dat er mensen zijn die menen dat de taal in dienst staat van de spelling, in plaats van andersom. Hoe je ook denkt over een spellingnorm, ook als je vindt dat in verzorgde geschreven taal een zekere spellingnorm gehandhaafd dient te worden, dan is het nog zo dat die norm bedoeld is om het ons als taalgebruikers gemakkelijker te maken om met elkaar te communiceren (omdat bij een volledig vrije spelling mensen op den duur heel veel moeite zouden hebben om elkaars creatieve bedenksels te ontcijferen). Voor de spelling van eigennamen (die het juist van hun eigenheid, herkenbaarheid en onderscheidbaarheid van gewone woorden moeten hebben) is een spellingnorm helemaal niet dienstig.
En om het punt helemaal te zetten: de spellingregels zéggen ook helemaal niets over de spelling van spaties in eigennamen. Wél over de spelling van woorden die een eigennaam als onderdeel hebben, zoals Van Goghtentoonstelling en Middellandse Zeegebied (regel 6.7.3). Maar de spelling van onze eigen namen wordt gelukkig niet door de overheid voorgeschreven.
1. De andere spellingen lijken me in orde, maar ik heb de indruk dat K.C. niet zo gemakkelijk geaccepteerd zou worden als voornaam.
BeantwoordenVerwijderen2. "dat bij een volledig vrije spelling mensen op den duur heel veel moeite zouden hebben om elkaars creatieve bedenksels te ontcijferen" lijkt me een fabeltje. De bewering wordt weliswaar vaak gedaan, maar niet door enige empirische evidentie ondersteund. Integendeel, de meeste taalgemeenschappen laten hun spelling veel vrijer dan wij, en mij zijn daarover nog nooit klachten ter ore gekomen.
Wat is volgens jou dan de bedoeling van een spellingnorm?
VerwijderenOok als de bewering niet klopt kan hij nog wel ten grondslag liggen aan het stellen van de norm. Er zijn ook normen die gebaseerd zijn op de bewering dat ze door een godheid in steen gebeiteld zijn en op een berg aan een uitverkorene zijn overhandigd. Ook als je daarvan geen empirische evidentie vindt, heb je niet aangetoond dat er geen mensen zijn die dat geloven.
VerwijderenDe bedoeling van die spellingnorm zal inderdaad wel zijn om verwarring te komen, sommige mensen zijn panisch omwille van de verwarring. Men schijnt inderdaad te denken dat wanneer er geen norm is, mensen de meest barokke spellingvormen gaan kiezen die niemand meer begrijpt. Waarom mensen dat zouden doen is echter geheel onduidelijk.
VerwijderenHet lijkt, om bij jouw voorbeeld te blijven, een beetje op de overtuiging die in het verleden wel aan Voltaire is toegeschreven: 'Er bestaat geen God, maar vertel het maar niet aan het personeel', omdat dit personeel bij het horen van de waarheid weleens uit roven en stelen zou gaan. Er zou zonder God immers geen enkele basis meer zijn voor moraal. Inmiddels weten we dat de gemiddelde ongelovige niet per se een immoreler leven leidt dan de gemiddelde gelovige.
Ik ontken dus niet dat mensen geloven dat het heel belangrijk is om een spellingnorm te hebben omdat op de dag dat die wordt afgeschaft iedereen ineens vreeschelijckq rar bchinnnd t sgeif. Maar ik voel me verplicht om iedere keer dat iemand die stelling te berde brengt alsof het communis opinio is, erop te wijzen dat die communis opinio gebaseerd is op lucht en leegte.
Jaja, dat ben ik wel met je eens. Het was ook niet mijn bedoeling om de spellingnorm te legitimeren, maar om te vermelden hoe mensen dat proberen te doen (zo bedoelde ik 'zouden' ook, maar ik zie dat je het ook anders kunt lezen).
VerwijderenHoe dan ook: point taken!
De voornaam K.C. zal door de burgerlijke stand vermoedelijk niet geaccepteerd worden omdat die verwarring wekt. K C zonder punten of KC aan elkaar is wel aanvaardbaar. (Ooit is de naam 'Winston Nikita Charles John
VerwijderenConrad Bernhard Reza Florence G J P R C' geaccepteerd.)
Ik weet niet hoe de burgerlijke stand hier tegenwoordig mee omgaat. Misschien leest er een ambtenaar mee? Ik weet wel dat er heel wat creatief gespelde voornamen bestaan.
VerwijderenVoor wie het interesseert: hier staat informatie over variatie in voornamen. De wet schijnt te zeggen: alles mag, tenzij het ongepast is (ter beoordeling van de ambtenaar) en als het maar geen bestaande achternaam is (tenzij die ook als voornaam gebruikelijk is, zoals 'Bloem' of 'Jans').
VerwijderenDe naam K.C. zal waarschijnlijk als ongepast worden aangemerkt omdat deze door de suggestie dat het een afkorting is verwarring wekt. Een naam van één letter is toegestaan (elke letter van het alfabet komt in Nederland als voornaam voor), dus K C mag. Ook KC zal geen probleem zijn, aangezien de voornaam DJ nog wel eens voorkomt.
VerwijderenIn Portugal moeten voornamen gespeld worden volgens de geldende spellingsregels. Daisy en Kevin zijn niet toegestaan, dat moet Daisi en Kévim zijn. Bij de spellingshervorming van 1911 werd ook de schrijfwijze van voornamen aangepast. Ik meen dat deze wijziging ook levende personen trof. Je ging dus naar bed met de voornaam Luiz en werd wakker als Luís.
Corrigeer me als ik het mis heb, maar volgens mij wordt zo'n vorm vaak toch ook gezien als een neiging tot Anglicisme (daarom wordt het tenslotte ook de Engelse ziekte genoemd) en dat mensen die zo'nm vorm ergerlijk vinden dus vooral tegen een verengelsing van de taal zijn.
BeantwoordenVerwijderenBij eigennamen heb ik inderdaad niet een erg sterke mening met betrekking tot de spelling. Ikzelf vind lange woorden esthetisch gezien mooier dan korte woorden, maar dat lijkt me een zuiver persoonlijk argument.
Ja dat zijn allemaal zinnige opmerkingen. Veel mensen zijn inderdaad tegen het los spellen van samenstellingen zoals in het Engels, en voor de goede orde: daar zeggen de spellingregels dus wel degelijk iets over. Maar van de spelling van namen blijven ze af.
VerwijderenBij de keuze van (de spelling van) een naam kunnen verschillende overwegingen een rol spelen. Persoonlijke smaak natuurlijk ook, al vermoed ik dat die hier niet de doorslag heeft gegeven. Maar los daarvan: als jij lange woorden esthetisch gezien mooier vindt, vind jij 'Radbouddocentenacademie' dan een mooiere spelling dan 'Radboud Docenten Academie'? (niet zeggen: ik vind die hele naam niks).
Ik vind Radbouddocentenacademie zo op papier zeker niet onderdoen voor Raboud Docenten Academie (en het is een vrij omschrijvende naam dus ik kan me niet echt voorstellen waarom ik het helemaal niets zou vinden). Ik kan me het gegeven argument (dat het mooier staat in een blok op een folder of in een logo) wel voorstellen. Ik ben bang dat ik de Taalprof toch gelijk moet gaan geven.
VerwijderenMooi stukje, taalprof. Hier een link naar het titelvel waarvan je suggereerde dat het daardoor met spaties is geschreven:
BeantwoordenVerwijderenhttp://www.ru.nl/publish/pages/707468/20130902_poster_docentenacademie_190.jpg
Dit oogt beter dan met koppelteksten.
Verder ben ik, met name vanwege de leesbaarheid, voorstander van het correcte gebruik van spatieregels.
Groeten, K.C.
Ik ook natuurlijk! Ik heb het dan ook netjes over de docentenacademie die zich Radboud Docenten Academie noemt. En zo doen ze het zelf ook.
VerwijderenTrouwens, bedankt voor de link, ik zet het plaatje er ter illustratie bij.
VerwijderenIk zou vanavond maar geen donkere steegjes opzoeken, taalprof. Je weet maar nooit of je iemand van het platform Signalering Onterecht Spatiegebruik tegen het lijf loopt...
BeantwoordenVerwijderenhttp://www.spatiegebruik.nl/
De taalprof is voor niemand bang, wat niet wegneemt dat hij donkere steegjes ook al om esthetische redenen vermijdt (en zich dus ook in de regel niet met spellingkwesties inlaat).
Verwijderen"haakjes: Tijdens". Na een dubbele punt volgt een kleine letter. Of is dat ook een 'onschuldige afwijking'?
BeantwoordenVerwijderenIk weet het niet: staat dat ergens in de officiële Leidraad bij het Groene Boekje? Volgens regel 16.9 zou aan het begin van een zin een hoofdletter moeten. Begint na die dubbele punt een nieuwe zin? Ik heb geen idee. Als ik op de adviessite van Onze Taal kijk dan zou ik denken dat het hier het geval onder 4 betreft. De aanhef 'Tussen haakjes:' komt overeen met 'Let op:'
VerwijderenDus ik zou zeggen: prima die hoofdletter. Maar ik laat me graag overtuigen, want over spelling kun je me alles wijsmaken.
Behalve dat je je eigen naam niet zou mogen spellen zoals je wil natuurlijk.
VerwijderenIk ben het met je eens, volgens punt 4 is de hoofdletter hier prima. Bedankt voor de link!
VerwijderenAls bedrijven of personen een naam bedenken, mogen ze die inderdaad schrijven zoals ze willen. Natuurlijk mag je je bedrijf Connexxion of Selexyz noemen en dat schrijven zoals je wilt. En natuurlijk mag je je zoon Casey, K.C., Kesie of Quaisy noemen en je dochter Chan-tal, Chantalle of Sjantal. Spellingsregels gelden niet voor namen. Smaken kunnen verschillen, maar de keuze is vrij.
BeantwoordenVerwijderenHet ligt voor mijn gevoel wat anders bij beschrijvende namen die van gewone woorden zijn afgeleid, zoals 'Belastingdienst' en 'Kapsalon'. Waarom zou je voor zo'n beschrijvende naam afwijken van de gebruikelijke schrijfwijze door er een spatie aan te toe voegen? Formeel is het misschien niet fout, maar het oogt vreemd.
Ooit verkocht Honig tomatensoep als 'Tomaten Soep'. Ze verdedigden die schrijfwijze door te stellen dat ze hun tomatensoep die naam hadden gegeven, en een eigennaam mag je schrijven zoals je wilt. De bruinebonensoep heette bij Honig 'Bruine Bonen Soep'. Op zich hebben ze er gelijk in dat je die namen zo mag schrijven. Maar wat ik niet snap: als er gewoon een woord is voor 'tomatensoep', wie bedenkt dan dat je die soep in plaats van 'Tomatensoep' ook 'Tomaten Soep' kunt noemen? Waarom zou je daar een spatie toevoegen? Iets dergelijks geldt voor de docentenacademie waar ik vanochtend via Twitter over las. Een prima woord: 'docentenacademie'. Waarom hebben ze die docentenacademie niet gewoon 'Docentenacademie' genoemd? Dat is toch veel logischer? Waarom zou het beter zijn om dat als 'Docenten Academie' met een spatie te schrijven? Dat begrijp ik niet. 'Docenten Academie' is een naam en dus mogen we formeel niet zeggen dat die spatie fout is. Maar we mogen ons wel verbazen over de keuze om die spatie daar te plaatsen.
Afwijkingen in de vorm leiden af van de inhoud. Als je een blogbericht, een sollicitatiebrief of een krantenartikel leest dat vol met spelfouten staat, ga je je daar vanzelf aan ergeren en misschien ga je zelfs wel twijfelen aan de kwaliteit van de inhoud. Iets dergelijks heb ik ook met beschrijvende namen die om onduidelijke redenen net anders geschreven worden. Als de Belastingdienst zich 'Belasting Dienst' gaat noemen, dan stop ik met betalen!
Ik ben blij dat we het eens zijn over de formele vrijheid om je naam te schrijven zoals je wil, en dus het ontbreken van een basis om daar vanuit de spellingregels kritiek op te hebben.
VerwijderenJe "verbazing" (volgens mij eigenlijk toch een eufemisme voor 'kritiek') lijkt me een gevolg van het feit dat je de keuze voor (een schrijfwijze van een naam) alleen vanuit het beperkte kader van de spellingregels bekijkt. Daarbij vereenzelvig je het woord 'logisch' met 'in overeenstemming met de spellingregels voor gewone woorden' en dan wordt elke afwijking van die spellingregels ook een afwijking in algemene zin.
In werkelijkheid zullen er bij de keuze van (de schrijfwijze van) een naam allerlei andere factoren dan de spellingregels een rol spelen. Ik noemde al de suggestie die van de spelling 'ae' in plaats van 'aa' uitgaat, en de overwegingen als je de naam in een grafisch ontwerp moet plaatsen. Vanuit het oogpunt van vormgeving is het 'logisch' om een drieledige naam ook in drie losse leden over een vlak te verdelen. Ook van een afstand is de naam in drie delen, met drie hoofdletters, beter te onderscheiden. Dat lijkt me ook allemaal een vorm van 'logisch.'
Er is ook nog een ander soort logica. Als je als naam zou spellen 'Radboud docentenacademie,' dan zou je het hebben over een willekeurige docentenacademie met de naam 'Radboud.' Maar die naam is niet 'Radboud,' die naam is 'radbouddocentenacademie.' Door spaties en hoofdletters aan te brengen geef je aan dat de drie delen alle drie het karakter van een naam hebben. Dus ook niet een willekeurige academie die Docentenacademie heet, maar de drieledige naam 'Radboud Docenten Academie.' Ook 'logisch.'
Al die overwegingen mag je wel hebben bij namen, maar niet bij gewone woorden. Zo zijn de spellingregels, en je kunt niet in het ene geval (spaties in gewone woorden) je kritiek wel op de spellingregels baseren, en in het andere geval (spaties in namen) de spellingregels aan je laars lappen en aan komen zetten met je eigen opvattingen over afwijkingen in de vorm die afleiden van de inhoud.
Je kunt natuurlijk vinden dat jij op basis van die overwegingen tot een andere uitkomst zou zijn gekomen, en dat is je goed recht. Dat is echter niet wat je stelt. Je gaat domweg voorbij aan elke andere mogelijke overweging dan alleen die onterecht toegepaste spellingregels ("Dat begrijp ik niet") en maakt een niet ter zake doende vergelijking met teksten "vol met spelfouten" (terwijl we net hadden vastgesteld dat hier formeel van geen spelfout sprake was). En dan nog een lekkere grap als afsluiter, alsof dat argumentatie is, en je hebt weer een punt gescoord.
Misschien mag ik dan ook met een grap eindigen: ik denk niet dat je een juridisch sterke casus hebt als je je belasting niet betaalt op grond van de naam van de dienst die hem oplegt.
Misschien dat andere mensen die hier op Twitter over schreven enorm kritisch zijn, maar ik ben gewoon verbaasd. Het gaat me ook niet om het scoren van punten. Ik vind het interessanter om (samen) uit te vinden waarom mensen in beschrijvende namen spaties gebruiken, terwijl ze dat bij het gebruik van dezelfde woorden in een gewone tekst niet zouden doen. Waarom noemt men een docentenacademie 'Docenten Academie'?
VerwijderenDat het als losse woorden mooier staat op een omslag, zou inderdaad een reden kunnen zijn. Ik weet dat veel grafisch ontwerpers een hekel hebben aan afbreekstreepjes; ze laten die dingen liever weg van hun omslagen, posters en verpakkingen. Vaak zie je dan dat het alleen in het betreffende ontwerp anders wordt geschreven, terwijl de naam op andere plekken - in lopende teksten - wel aaneen wordt geschreven. Je ziet trouwens ook vaak dat het weglaten van afbreekstreepjes door de ontwerper door anderen op andere plekken wordt overgenomen, waardoor de naam daar ook ineens als losse woorden wordt geschreven. Zou het kunnen zijn dat daar bij de 'Docenten Academie' ook sprake van is, of is daar heel bewust voor het gebruik van de spatie in de naam gekozen?
Een andere reden om spaties in een naam te gebruiken terwijl de woorden uit de naam normaal aaneen worden geschreven, is dat van de naam vooral de afkorting gebruikt wordt. Hoewel 'luchtvaartmaatschappij' eigenlijk gewoon één woord is, wordt het in 'Koninklijke Luchtvaart Maatschappij' los geschreven omdat dat overeenkomt met de afkorting 'KLM'. Eigenlijk zou dat natuurlijk de 'KL' moeten zijn: de Koninklijke Luchtvaartmaatschappij. En zo had de NCRV misschien eigenlijk NCR moeten heten: de Nederlandse Christelijke Radiovereniging. Maar zoals de schrijfwijze van een naam vrij is, ben je ook vrij om zelf een afkorting van die naam te introduceren. Bij langere woorden in de naam had men blijkbaar de behoefte om daarvan twee letters in de afkorting terug te laten komen, met als gevolg dat men het in de naam ook als twee woorden ging schrijven. Op zich geen vreemd gedrag, want er zijn nog steeds genoeg mensen die langere woorden voor de duidelijkheid liever opknippen. Is men in Nijmegen wellicht voornemens om de Radboud Docenten Academie in het dagelijkse taalgebruik tot 'RDA' af te korten?
Ik houd er overigens rekening mee dat men beschrijvende namen soms ook met een 'foute spatie' schrijft, omdat men ten onrechte denkt dat het woord in een gewone tekst ook met een spatie had gemoeten. Hopelijk is daar bij de 'Docenten Academie' geen sprake van.
Ik zei al dat de mensen van de Radboud Docenten Academie netjes het woord 'docentenacademie' zonder spatie schrijven en toch de naam met, maar als je dat geïllustreerd wil zien kun je het in deze link nalezen. Je ziet daar dat de naamgevers blijkbaar uitstekend op de hoogte zijn van de spellingregels en zich daar ook aan houden, maar dat ze toch blijkbaar bewust voor de spelling van hun naam gekozen hebben.
VerwijderenBehalve de redenen die ik noemde kan ik nog wel een voor de hand liggende reden bedenken waarom mensen dit doen: om hun naam te onderscheiden van gewone woorden. Ook een reden die ik al noemde kan ik nog verder uitwerken: de naam als beeldmerk, ook in lopende tekst, vraagt om hoofdletters en spaties; lange namen zijn ongewenst, want dat vergroot alleen maar de kans dat ze op ongewenste plaatsen worden afgebroken (Radbouddocentenacade-mie). Spaties vergroten de kans dat de betekenisvolle delen van je naam bij elkaar blijven.
Dit zijn ook allemaal nadelen van aan elkaar gespelde samenstellingen in het algemeen, maar daar hebben we de spellingregels die een norm stellen. Waar je de vrijheid hebt, lijkt me die heel welkom.
Het kan zijn dat ik in mijn eerste reacties enigszins geïrriteerd klonk, en bij nadere overdenking was ik dat ook. Dat wil ik graag even toelichten.
VerwijderenWe waren het erover eens dat de spelling van namen niet onder de spellingregels valt. De manier waarop je dat erkende ('Formeel is het misschien niet fout, maar het oogt vreemd') is niet echt van harte, maar ook jij zegt met zo veel woorden 'Spellingsregels gelden niet voor namen.' Wat je vervolgens doet gaat daar lijnrecht tegenin: je vraagt je af waarom mensen vervolgens die spellingregels niet op namen toepassen. Maar dat hóéven ze dus niet! Je zou je met evenveel recht kunnen afvragen waarom ze dat af en toe wél doen (maar dat doe je niet).
Door je verbazing uit te spreken voel ik mij gedwongen om een verantwoording te bedenken voor iets waar dus geen verantwoording voor verschuldigd is. Dat irriteert mij. Als je mensen opsluit in een gevangenis en iemand doet de poort open, dan ben jij degene die bij de poort staat en, zich verbazend, probeert te begrijpen waarom al die mensen ineens naar buiten lopen en niet "gewoon" binnen de muren blijven want dat is toch veel overzichtelijker.
Vrijheid betekent dat je geen verantwoording hoeft af te leggen over je beslissingen. Door publiekelijk je verbazing over die beslissingen uit te spreken en te informeren naar de beweegredenen geef je een oordeel ('oogt vreemd') waarmee je alsnog de overtreding van een norm suggereert. Daarmee erken je de vrijheid niet.
Taalprof, ik vind dat je je in deze discussie te halsstarrig vasthoudt aan de vrijheid die je naamgevers toedicht. Dat ze die vrijheid hebben staat inmiddels buiten kijf, dat heb je voldoende betoogd. Maar we zien dat er veel reuring ontstaat als een universiteit kiest voor een spatie die, buiten de naamgeving om, niet toegestaan is. Eenzelfde onrust ontstond onlangs toen de nieuwe naam Rijks Museum bekend gemaakt werd, ook een 'instantie van formaat'.
VerwijderenIn mijn ogen is die algemene reuring onder taalliefhebbers voldoende voeding voor een discussie over iets als een taalnorm voor 'officiële benamingen'. Waarbij ik met een norm iets anders bedoel dan een spellingregel (zelf lijk je deze twee gelijk te stellen in je laatste alinea). Ik denk dat René Dings ook zoiets bedoeld in zijn eerste reactie.
Je hoeft niet altijd en overal gebruik te maken van de vrijheden die je geboden worden, en zeker niet met als enige reden 'omdat het kan'. Het leven buiten de gevangenis is niet altijd beter. Sommige mensen zouden bij wijze van spreken een moord plegen om een tijdje in een gevangenis te mogen verblijven (sorry, nou maak ik weer een grapje).
Verwijderen"Spellingsregels gelden niet voor namen", dat heb ik inderdaad gezegd. Maar volgens mij ligt het voor beschrijvende namen wel voor de hand om de spellingsregels als uitgangspunt te nemen. Voor veel mensen is bij woorden zoals belastingdienst, tomatensoep en docentenacademie de aaneengeschreven vorm de standaardvorm, gewoon omdat we die woorden in het alledaagse taalgebruik zo schrijven. Als je dat soort woorden gebruikt voor een beschrijvende naam ligt het voor de hand om eerst aan de aaneengeschreven vorm te denken. Vervolgens kun je bedenken dat het een naam is, dat de spellingsregels niet gelden en dat je de vrijheid hebt om ervan af te wijken. Het feit dat je die vrijheid hebt, zou op zich al een reden kunnen zijn om een afwijkende spelling te kiezen. Ik vind dat persoonlijk niet zo'n sterke reden. Je kunt ook besluiten dat er goede argumenten zijn om een afwijkende spelling te kiezen - bijvoorbeeld dat het mooier staat op een omslag, dat het lekker opvalt, dat de domeinnaam nog vrij is, dat het er sjieker uitziet of dat het zo beter past bij de afkorting die je wilt gaan gebruiken. Als er geen argumenten zijn om af te wijken, ligt gebruik van de standaardvorm voor de hand.
Er is nog een reden om géén gebruik te maken van die vrijheid. Uit de reacties die ik via mijn website krijg, blijkt dat veel mensen zich ergeren aan beschrijvende namen waar spaties in staan die er volgens de spellingsregels niet in zouden horen. Men vind het dom, respectloos en onnadenkend als bedrijven en overheidsinstellingen dergelijke namen kiezen. Ik kan ze uitleggen dat je formeel geen spelfouten kunt maken in een naam, maar dat verandert zelden iets aan hun oordeel. Een naam met 'spelfouten' is blijkbaar slecht voor je imago. Grote bedrijven en overheidsinstellingen moeten hun verantwoordelijkheid nemen en het goede voorbeeld geven, zo wordt gesteld. En dat kunnen ze doen door zich bij de keuze van hun naam aan de spellingsregels te houden, ook als dat niet per se hoeft.
@d.punt en @renedings: Dit is de belangrijkste reden dat ik nooit over spellingzaken begin: het loopt altijd uit op een onaangename positie. Je wordt ofwel gedwongen tot een verantwoording (en hoeveel je er ook geeft, ze worden altijd terzijde geschoven voor het vooropgestelde gelijk van de spellingregels, zelfs als die niet toepasselijk zijn), ofwel je wordt in de hoek gezet van de onbeschaafde lomperiken die willens en wetens onschuldige mensen op de tenen trappen. De mening van mensen die zich ergeren, hoe onterecht die ergernis ook is, is blijkbaar onaantastbaar. Enige vorm van overweging is maar zelden mogelijk. Je loopt met een ogenschijnlijke welwillendheid een aantal overwegingen langs, die je dan "persoonlijk niet sterk" vindt, en je blijft ijzerenheinig de gewraakte spelling "afwijkend" noemen. Onterecht, want de spelling met drie hoofdletters en twee spaties IS niet afwijkend, simpelweg omdat er geen regels zijn. En dat jij die overwegingen "persoonlijk niet sterk" vindt, wat moeten we met die informatie? Betekent dat dat je andermans overwegingen niet respecteert?
VerwijderenJe hoort niet eens wat je zelf allemaal beweert: je pleit voor een discussie om de spellingregels toch maar wel toe te passen op namen vanwege een veronderstelde "algemene reuring" onder de taalgebruikers. Met andere woorden: als jullie, en je handjevol gelijkgestemden, de spellingregels wel zien zitten moet iedereen zich daaraan houden, maar als jullie ze niet zien zitten moeten we ze veranderen. Wat is dat voor willekeur? Waarom stel je dan de spellingregels voor normale samenstellingen niet ter discussie? Want volgens mij is de reuring onder taalgebruikers daarover veel groter. Blijkbaar zijn er heel veel mensen die zich ergeren aan het aan elkaar schrijven van samenstellingen, want blijkens je eigen inventarisaties is het spellen van spaties in samenstellingen schering en inslag.
Ik zeg niet dat ik pleit voor een verandering van de spellingregels (ik kijk wel uit), wat mij betreft is het prima zo: bij namen heb je vrijheid, bij andere woorden regels. Wat ik in mijn blogpost opmerkte is dat de spellingregels niet van toepassing zijn op namen, en dat kritiek op de spelling van namen dus altijd onterecht is. En onbeschaafd, mag ik daaraan toevoegen, want uiteindelijk dwing je mensen tot botheid, omdat ze op een gegeven moment moeten verzuchten: "Bemoei je er niet mee."
Het is een beetje onhandig dat je nu op twee mensen tegelijk reageert, want ik krijg de indruk dat je mij woorden in de mond legt terwijl je het misschien wel over (of tegen) D. Punt hebt. Dat is vervelend, want je komt met een aantal vervelende beschuldigingen en ik weet niet of ik me nu moet verdedigen omdat ik niet weet of ze aan mij gericht zijn; ik herken me er in ieder geval niet in.
VerwijderenLaat ik nog even duidelijk stellen dat ik niet heb opgeroepen tot een discussie om de spellingsregels ook van toepassing te laten zijn op namen. Ik heb wel gezegd dat het voor mij persoonlijk zo is dat ik bij het bedenken van beschrijvende namen in eerste instantie uitga van de spellingsregels (terwijl dat helemaal niet hoeft), en dat ik weet dat dat voor veel anderen ook zo is. Het staat anderen vrij om er anders over te denken en bij het bedenken van beschrijvende namen juist alle vrijheid te nemen die er is. Maar als ze die vrijheid nemen, kan het zijn dat anderen daar vreemd van opkijken en er wat van zeggen. Daar is volgens mij niks mis mee.
Je blogpost was ook een mooie aanleiding om eens te kijken wat er voor redenen zijn om voor een beschrijvende naam van de spellingsregels af te wijken. Ik weet dat de spellingsregels helemaal niet gelden voor namen, dat je alle vrijheid hebt en dat je er helemaal geen argumenten voor hoeft te hebben, maar ik vind het toch interessant om te zien welke overwegingen er bij zo'n keuze meespelen. Ik heb daarover nog niks nieuws gehoord, maar het is goed om de verschillende argumenten weer eens voorbij te zien komen.
Vreemd opkijken en er wat van zeggen houdt een veroordeling in, of het wordt althans zo ervaren. Zeker als dat gepaard gaat met vergelijkingen met domme spelfouten. Die geïmpliceerde veroordeling is onterecht (zo vinden we allebei). Daar is dus wel degelijk iets mis mee. Mensen die vreemd opkijken en er wat van zeggen moeten dus terechtgewezen worden, want ze zijn ongeïnformeerd of ze tonen geen respect voor de afwegingen van andere mensen.
VerwijderenJe trekt conclusies waar ik het niet mee eens ben en komt met onheuse beschuldigingen. Daaruit blijkt weinig respect voor mijn afwegingen. Je vindt dat iedereen de vrijheid moet nemen waar dat kan, maar wilt mij tegelijk mijn vrijheid ontnemen om me over dingen te verbazen. Dat verbaast me.
BeantwoordenVerwijderenJe keert de zaken om. Ik heb geen kritiek op jouw standpunt en je afwegingen. Als jij een naam verzint voor je eigen organisatie zul je mij daar nooit een vraag over horen stellen. Ook dat jij andere overwegingen of afwegingen hebt dan de naamgevers van de Radboud Docenten Academie vind ik geen enkel probleem.
VerwijderenHet punt is dat jij degene bent die kritiek heeft. Dat is niet alleen onterechte kritiek, merkte ik op, hij is ook onheus want hij toont geen respect voor de afwegingen van de naamgevers. Waar je op die afwegingen ingaat, zeg je alleen dat je daar "persoonlijk niet van onder de indruk bent" of dat je niks nieuws hebt gehoord (wat bepaald geen hartelijke instemming is), en meteen gaat het weer over de belangrijke afwegingen van die vele mensen die vinden dat deze spelling "dom, respectloos en onnadenkend is." Blijkbaar vind je dat die mensen het volste recht hebben om dat uit te spreken.
Gisteren hoorde ik van een reageerder op mijn volgende blogpost (waarin ik de framing in deze discussie bespreek) dat er zelfs in de officiële spellingregels is vastgelegd dat bij namen het 'donorprincipe' geldt, dat het respect voor de spelling van de naamgever voorschrijft.
Je kunt wel zeggen: ik stel alleen maar vragen, maar ten eerste druipen die vragen van de impliciete veroordeling (lees daartoe mijn volgende blogpost), en ten tweede is het voor jou als bekende veroordelaar van onjuiste spaties heel moeilijk om een vraag over een spatie te stellen die niet als kritiek opgevat wordt. In elk geval komt het zo over dat jij de spatiezetter ter verantwoording roept. Daarmee schend je (al dan niet onbewust) het principe dat je respect moet hebben voor de spelling van een naamgever. Ook het uitspreken van je verbazing over een spatie is in jouw geval niet waardevrij. Dat is in het algemeen al vaak niet zo (zie bijvoorbeeld jouw laatste zin na de absurde bewering dat ik jou je vrijheid wil ontnemen; die zin is geen neutrale uitspraak over jouw verwondering, het is de veroordeling van het gestelde in de vorige zin).
Ik ding dus niets af op jouw vrijheid om te vinden wat je wil, en je te verbazen over wat dan ook. Je kunt natuurlijk ook zeggen wat je wil, maar je kunt niet verwachten dat andere mensen daar dan zwijgend en met instemming naar luisteren. Wie kaatst moet de bal verwachten. Ik kan natuurlijk ook verhulde formuleringen gebruiken en zeggen dat ik mij verbaas over het uitspreken van jouw verbazing over een perfect gespelde naam, maar ik kies voor een rechtstreekser formulering. Als je werkelijk geïnteresseerd bent in hoe jouw opmerkingen bij anderen overkomen, zou je dat op prijs moeten stellen.
En dan nog wat: ik vind helemaal niet dat iedereen "de vrijheid moet nemen waar dat kan." Ik zeg dat je geen kritiek kunt hebben op mensen die in vrijheid een afweging maken.
Na de laatste berichten van Taalprof moet ik zeggen dat ik het met hem eens ben (en minder met mijn eigen stukje, eerder). Wel vind ik het jammer dat Taalprof zo uit zijn slof is geschoten en echt onvriendelijk is geweest in deze discussie.
BeantwoordenVerwijderenIk heb geprobeerd om aan te geven waar mijn irritatie vandaan kwam. Ik stoorde mij aan allerlei impliciete (en expliciete) formuleringen die suggereerden dat mijn standpunt dom, respectloos en onnadenkend was.
VerwijderenIk begrijp best dat mijn analyse hard en onvriendelijk overkomt, en dat betreur ik, want onvriendelijkheid is nooit mijn uitgangspunt of doelstelling. Maar ik zag ook geen alternatieven.
Even advocaat van de duivel spelen ...
BeantwoordenVerwijderenZou een jurist de spellingwet niet als volgt kunnen uitleggen? In de spellingvoorschriften staat: "We respecteren deze soms afwijkende schrijfwijze van namen op grond van het donorprincipe." Ze schrijven daarmee voor dat degenen die de officiële spelling moeten volgen door anderen bedachte spellingwijzen van hun eigennamen respecteren. Ze zeggen echter niets over de wijze waarop instellingen hun eigen naam moeten spellen.
Dat doet de Spellingwet van 2005 wel. Die zegt dat "uit de openbare kas bekostige onderwijsinstellingen" de spellingvoorschriften volgen. Het donorprincipe is niet van toepassing, omdat er geen naamdonor is. De genoemde instellingen bedenken immers hun eigen naam en de spelling daarvan.
Dat de gevers van eigennamen niet vrij waren in de spelling daarvan was tot 2006 expliciet geregeld in het geval van straatnamen. De Wet Voorschriften Schrijfwijze Nederlandsche Taal van 1947 bepaalde dat gemeenten bij de naamgeving van nieuwe straten de toen geldende regels dienden te volgen. Dat voorschrift is in de huidige wetgeving verdwenen, maar het geeft wel aan dat de wetgever het ook in de spelling van 1995 aanwezige donorprincipe niet uitstrekte tot spellingsvrijheid bij het schrijven van de eigennamen van instellingen die verplicht zijn de officiële spellingregels te gebruiken.
Het eerste wat je zegt was ook mijn eerste gedachte: omdat de voorschriften niets zeggen over namen (en naamgeving soms opzichtig afwijkt van de spelwijzen van andere woorden) vallen namen dus niet onder de regels.
VerwijderenIn de omschrijving van het donorprincipe wordt geen uitzondering gemaakt voor specifieke soorten instellingen. Ik interpreteer het zo, dat eigennamen altijd gegeven worden, in tegenstelling tot gewone woorden, die in de taalgemeenschap ontstaan (en dan door woordenboeken vastgelegd worden). Bij namen heb je dus altijd een donor, namelijk degene die de naam geeft, of je dat nou zelf bent, of een ingehuurde ontwerper, of wie dan ook.
Als het donorprincipe inderdaad een onderdeel is van de spellingvoorschriften (daar zou een jurist nog vraagtekens bij kunnen zetten omdat het strikt genomen alleen als vakterm in de lijst van vaktermen staat uitgelegd), kun je als instelling dus best de spellingvoorschriften volgen als je het donorprincipe toepast.
Hoe dan ook, het schrappen van aparte bepalingen rond aardrijkskundige namen zie ik wel degelijk als een bevestiging van de toepasselijkheid van het donorprincipe: klaarblijkelijk vond de wetgever dat met het donorprincipe die naamgeving voldoende afgedekt was, en is deze bron van verwarring (wat betekent "de voorschriften volgen" als het donorprincipe daartoe behoort?) weggenomen.
Dat het woord 'donorprincipe' alleen als vakterm in de lijst van vaktermen zou voorkomen is niet helemaal juist. Het komt vijf keer voor in de spellingvoorschriften van 2005 en lijkt in al die gevallen betrekking te hebben op reeds bestaande eigennamen. Hoe overheids- en onderwijsinstellingen bij hun eigen naamgeving te werk moeten gaan is niet eenduidig geregeld.
VerwijderenMet betrekking tot aardrijkskundige namen zou de advocaat van de duivel nog kunnen zeggen dat we uitsluitend bij de bestaande namenvoorraad de ingeburgerde schrijfwijze navolgen volgens het donorprincipe. Mocht er een nieuwe aardrijkskundige naam bij komen (wat natuurlijk niet zo vaak gebeurt), dan is de vraag of de naamgever spellingvrijheid heeft.
De kernvraag is volgens mij hoe je het donorprincipe interpreteert: er is wat voor te zeggen dat dat een donor veronderstelt, die een naam en een schrijfwijze heeft bedacht. Het donorprincipe zou in dat geval beperkt zijn tot het navolgen van die schrijfwijze. Mogelijk geeft het donorprincipe elke naamgever ook volledige spellingvrijheid, maar de advocaat van de duivel heeft daarvoor in de officiële stukken nog geen aanwijzing gevonden.
Misschien moet iemand maar eens een proefproces gaan voeren om erachter te komen hoe de rechter het donorprincipe interpreteert? Hopelijk roept die dan niet de Taalprof te hulp, want die kan zijn tijd beter gebruiken om interessante artikeltjes over taalkunde te schrijven dan zich te mengen in discussies over spelling. :-)
Graag ben ik het onomwonden met je eens (vooral de laatste zin).
VerwijderenWe zitten dan in het ergste geval met de rare situatie dat de naamgever eventueel iets verweten zou kunnen worden, maar degene die dat doet (dat is dus de advocaat van de duivel of eventueel de duivel zelf) is strafbaar op grond van het donorprincipe. Dus kan niemand de naamgever iets verwijten of kritiek uitoefenen op de naam.
Als iedereen alles verschillend gaat schrijven is niet te doen voor iemand zoals ik die een taalzwakte heeft. Consequent hetzelfde maakt nog mogelijk (naast spellingscontrole) dat er nog iets fatsoenlijks uit mijn pen komt. Heb gewerkt in omgeving waar men maar wat deed. Echt vreselijk. Kreeg back outs als ik wat wilde schrijven, gewoon omdat ik het niet meer wist.
BeantwoordenVerwijderenIk geloof niet dat ik heb bepleit dat iedereen maar alles verschillend zou moeten gaan schrijven. Wat ik in deze discussie opmerk is dat de regel is dat de spelling van eigennamen bepaald mag worden door degene die de naam geeft (het donorprincipe). Je mag dus volgens de spellingregels nooit kritiek hebben op de spelling van een eigennaam.
VerwijderenJij hebt het over de spelling in het algemeen.