tag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post1580981116432511672..comments2024-03-15T05:43:08.519-07:00Comments on Taalprof Plein: Vragen 36Taalprofhttp://www.blogger.com/profile/12667945176269041458noreply@blogger.comBlogger192125tag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-69503401556554959422011-01-04T07:53:14.000-08:002011-01-04T07:53:14.000-08:00Wat zijn de functies van bijzinnen en hoe herken j...Wat zijn de functies van bijzinnen en hoe herken je deze?Ezranoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-1781792885378786062011-01-04T08:26:11.000-08:002011-01-04T08:26:11.000-08:00@Ezra: Poe, dat is best een hoop, hoor! Heel kort ...@Ezra: Poe, dat is best een hoop, hoor! Heel kort samengevat: Bijzinnen hebben altijd de functie van een zinsdeel. Bijna elk zinsdeel kun je in de vorm van een bijzin hebben, en bijzinnen heb je in principe in acht varianten:<br><br>(1) de gewone bijzin (met persoonsvorm) met voegwoord 'dat' of 'of': 'dat het regent,' 'of het regent';<br>(2) de gewone bijzin (met persoonsvorm) met ander voegwoord: 'terwijl het regent,' 'omdat het regent,' ...<br>(3) de vragende bijzin (met persoonsvorm): 'waar het regent,' 'hoe vaak het regent,' 'wie jou dat vertelde';<br>(4) de gewone bijzin (met persoonsvorm) die begint met betrekkelijk voornaamwoord 'wie/wat': 'wat jou verteld is,' 'wie het weet';<br>(5) de bijvoeglijke bijzin (met persoonsvorm) die begint met betrekkelijk voornaamwoord 'die/dat': 'die jou dat vertelde,' 'dat ik jou gaf';<br>(6) de beknopte bijzin (zonder persoonsvorm), met of zonder voegwoord 'om': '(om) jou dat te vertellen'<br>(7) de beknopte bijzin (zonder persoonsvorm), met ander voegwoord: 'teneinde jou dat te vertellen,' 'na jou dat verteld te hebben';<br>(8)de beknopte bijzin (zonder persoonsvorm), met vraagwoord: 'hoe jou dat te vertellen'<br><br>Bijna al die bijzinnen kunnen dus als bijna alle zinsdelen gebruikt worden:<br><br>(1) Als onderwerp: 'wie het weet mag het zeggen,' 'het is onverstandig om jou dat te vertellen';<br>(2) Als naamwoordelijk gezegde (alleen de bijzinnen met betrekkelijk voornaamwoord 'wie/wat': 'Dat is wat ik wil weten.'<br>(3) Als lijdend voorwerp: 'ik weet niet of het regent', 'ik zie dat het regent,' 'ik probeer (om) jou dat te vertellen';<br>(4) Als meewerkend voorwerp (alleen de bijzinnen met betrekkelijk voornaamwoord 'wie/wat': 'Wie het eerst aanbelt moet je het geven'<br>(5) Als voorzetselvoorwerp: 'ik reken erop dat het regent'<br>(6) Als bijwoordelijke bepaling: 'ik zie je als het regent,' 'Bel me zodra het regent,' 'ik weet niet hoe jou dat te vertellen;'<br>(7) Als bijvoeglijke bepaling: 'daar loopt een jongen die ik ken,' 'dit is een pen om te schrijven'taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-54230329577977091772011-01-05T01:34:07.000-08:002011-01-05T01:34:07.000-08:00Hoe schrijf je tweede-golffeminisme? Is dat aan el...Hoe schrijf je tweede-golffeminisme? Is dat aan elkaar, van elkaar, waar moeten de liggende streepjes? Ik veronderstel dat hoofdletters niet moeten?<br><br>Bedankt!Margotnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-15991512217199910852011-01-05T03:53:32.000-08:002011-01-05T03:53:32.000-08:00Hallo,Mijn neef vindt dat hij 'bugs'in de ...Hallo,<br>Mijn neef vindt dat hij 'bugs'in de Nederlandse taal heeft gevonden. Hij zegt: de woorden geld, tijd, goud, zilver en water zijn zelfstandige naamwoorden. Maar er is geen meervoud van deze woorden. Natuurlijk kan je wel zeggen dat het bv veel of weinig goud is. Maar dit geeft geen concrete hoeveelheid van deze zelfstandige naamwoorden. Hebben deze woorden ook nog een andere 'naam' dan zelfstandige naamwoorden? <br>Ik hoop mijn neef een antwoord te kunnen geven. <br>Bedankt.Petranoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-58063559360728759042011-01-05T10:12:43.000-08:002011-01-05T10:12:43.000-08:00@Petra: er zijn twee soorten zelfstandige naamwoor...@Petra: er zijn twee soorten zelfstandige naamwoorden: telbare en niet-telbare. De telbare kun je voorzien van een telwoord (een boek, twee pennen, een heleboel paperclips), en de niet-telbare kun je alleen voorzien van hoeveelheidsaanduidingen die geen aantallen uitdrukken (heel veel zand, een liter water, een kilo stroop).<br><br>Soms kun je van een niet-telbaar woord een telbaar woord maken: dan krijg je een soort "soortbetekenis": twee waters, vijf stropen.<br><br>Woorden in niet-telbare betekenis hebben alleen een enkelvoud. Toch heb je soms ook telbare woorden die alleen een meervoud hebben (bijvoorbeeld 'hersenen' of namen als 'de Verenigde Staten'), of juist woorden die telbaar zijn en toch alleen in het enkelvoud voorkomen (bijvoorbeeld 'snars').Taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-36671395307279118892011-01-05T10:14:57.000-08:002011-01-05T10:14:57.000-08:00@Margot: vraag mij niets over spelling! Daar weet ...@Margot: vraag mij niets over spelling! Daar weet ik niet meer van dan de gemiddelde taalgebruiker. Ik zou even kijken op de officixeble site, woordenlijst.org, en dan in de Leidraad bij het gebruik van het koppelteken.Taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-82457928708045732582011-01-05T22:39:13.000-08:002011-01-05T22:39:13.000-08:00Hoe gebruik je tijdsbepalingen na telwoorden? Kan...Hoe gebruik je tijdsbepalingen na telwoorden? Kan bv. 5 week net zo goed als 5 weken?Toon Boekelmannoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-23280830747118909542011-01-06T01:07:48.000-08:002011-01-06T01:07:48.000-08:00@Toon Boekelman: Eigenlijk betreft het hier geen t...@Toon Boekelman: Eigenlijk betreft het hier geen tijdsbepalingen na telwoorden. De woordgroep '5 weken' kan wel in zijn geheel als tijdsbepaling gebruikt worden ('het regende al vijf weken'), maar dat hoeft niet ('Ik geef je nog vijf weken'). <br><br>Waar je denk ik op doelt is het feit dat je net zo makkelijk '5 jaar' als '5 jaren' kunt zeggen. Dit is het verschijnsel dat sommige woorden in het meervoud geen zichtbare verandering (hoeven te) ondergaan. Dat geldt maar voor een klein aantal woorden in het standaardnederlands ('jaar,' 'uur), maar het komt regionaal bij meer woorden voor ('maand'), en dialectisch bij nog meer woorden ('dag,' maar ook in een heel ander betekenisveld als 'voet,' 'been,' 'arm'). Je ziet het in het standaardnederlands ook nog in uitdrukkingen als 'op de been.' Dat is in feite het meervoud 'been' omdat je anders het lidwoord 'het' zou verwachten.<br><br>Of 'week' zo'n woord is weet ik niet. Ik zou zeggen: in ieder geval niet in het standaardnederlands. Ik ken het in elk geval dialectisch, maar of het ook regionaal in de standaardtaal voorkomt is mij niet bekend.taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-32534298779994614172011-01-07T07:39:50.000-08:002011-01-07T07:39:50.000-08:00Beste Taalprof,Hoe zou je 'hij krijgt de hond ...Beste Taalprof,<br><br>Hoe zou je 'hij krijgt de hond in de pot' ontleden? Is het lijdend voorwerp alleen 'de hond' of 'de hond in de pot'?Gaianoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-21421618317272962772011-01-07T08:50:56.000-08:002011-01-07T08:50:56.000-08:00@Gaia: Volgens mij is de vaste uitdrukking 'de...@Gaia: Volgens mij is de vaste uitdrukking 'de hond in de pot vinden.' Daar zou je kunnen twijfelen over de benoeming "werkwoordelijke uitdrukking" voor het geheel 'de hond in de pot vinden.' Maar je zou ook kunnen aanvoeren dat er wel degelijk sprake is van 'iets vinden' (in de betekenis "iets aantreffen"). In dat geval zou je 'de hond in de pot' als uitdrukking kunnen benoemen die de situatie beschrijft die je aantreft. Ik zou dan 'de hond in de pot' als uitdrukking benoemen met de functie van een lijdend voorwerp. Dat wil zeggen, 'de hond in de pot' is dan lijdend voorwerp, en daarbinnen is verdere ontleding niet mogelijk, omdat er geen sprake is van een bijvoeglijke bepaling bij 'hond' (want er is geen sprake van een hond).taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-13633789763274769852011-01-07T09:02:01.000-08:002011-01-07T09:02:01.000-08:00Beste taalprof,een paar dagen terug hoorde ik Robb...Beste taalprof,<br><br>een paar dagen terug hoorde ik Robben zeggen: 'Ik ben natuurlijk geen medici'. Dat heeft mij aan het denken gezet (en ik hoop dat dit een vraag naar grammatica is). Als onze koningin arts zou zijn, zou zij dan medici zijn? Oftewel hoever wordt koninklijk meervoud doorgevoerd? Geldt het alleen voor persoonlijke voornaamwoorden of voor alles?Liesnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-2395057474673605552011-01-07T09:11:58.000-08:002011-01-07T09:11:58.000-08:00@Lies: Ja dat heb ik ook gehoord. De koningin zou ...@Lies: Ja dat heb ik ook gehoord. De koningin zou natuurlijk zelf geen medici kunnen zijn, maar wat je in feite vraagt is of zij zou kunnen zeggen: 'Wij zijn geen medici.' Dat is wel een interessante vraag. <br><br>Een majesteitsmeervoud kan volgens mij in elk geval geen echt meervoud als naamwoordelijk deel hebben: 'Wij zijn met zijn vieren' kan de koningin natuurlijk niet zeggen, want dat klopt feitelijk niet. Ook 'Wij zijn het met elkaar oneens' zou een koningin moeilijk kunnen zeggen, zelfs niet als zij schizofreen zou zijn. <br><br>Anderzijds kan zij wel zonder bezwaar het (eventueel lidwoordloze) enkelvoud als naamwoordelijk deel gebruiken. 'Wij zijn (uw) koningin' lijkt me prima, bij 'Wij zijn (uw) koninginnen' zouden haar onderdanen wel een paar wenkbrauwen fronsen, zou ik denken.taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-75702007729535205942011-01-08T01:28:56.000-08:002011-01-08T01:28:56.000-08:00Geachte taalprof,Is het enkelvoud in de volgende z...Geachte taalprof,<br>Is het enkelvoud in de volgende zin correct:<br>Dat die Afghanen een raar volkje is, hoef je mij niet vertellen.Piet de Boernoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-19393275142565223162011-01-08T03:33:27.000-08:002011-01-08T03:33:27.000-08:00@Piet de Boer: De grammatica is niet bedoeld om go...@Piet de Boer: De grammatica is niet bedoeld om goed en fout van elkaar te onderscheiden. Je kunt de grammatica alleen gebruiken om de taal te ontleden, en zo te zien hoe deze zin in elkaar zit.<br><br>De eerste vraag zou moeten zijn of 'De Afghanen' dan wel 'een raar volkje' het onderwerp is van de zin. Ik denk dat je zou moeten stellen dat het eerste de beste ontleding is. Het gaat immers om de kwalificatie 'een raar volkje zijn' en niet over de identificatie 'de Afghanen zijn' ('die mensen daar zijn de Afghanen'). <br><br>Daarmee zou het meervoud het voor de hand liggende getal van de persoonsvorm zijn: 'De Afghanen zijn een raar volkje.' Niet 'De Afghanen is een raar volkje.'<br><br>Maar wat nu als het andersom zou zijn? Dat is in de zin 'Een raar volkje is/zijn de Afghanen' weliswaar onmogelijk, maar in 'Dat groepje mensen daar is/zijn de Afghanen' zou die betekenis althans kunnen. Wat blijkt? Dan krijg je een soort conflict: 'Dat groepje mensen is de Afghanen' klinkt eigenlijk net zo vreemd als 'Dat groepje mensen zijn de Afghanen.' Dat komt omdat een meervoudig naamwoordelijk deel ook een meervoudige persoonsvorm wil hebben. Daarom heb je ook 'Dat groepje mensen daar, dat zijn de Afghanen' met weliswaar enkelvoudig onderwerp 'dat,' maar met meervoudig naamwoordelijk deel.<br><br>Andersom is een meervoudige persoonsvorm met een enkelvoudig naamwoordelijk deel vaak wel mogelijk, bijvoorbeeld in 'Wij zijn allebei Afghaan' of 'Die twee jongens daar zijn allebei mijn neef.'<br><br>Kortom: ik zou in jouw zin altijd het meervoud gebruiken.taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-19061317336315294572011-01-08T07:06:35.000-08:002011-01-08T07:06:35.000-08:00Wat betekent 'scrambling' in de taalwetens...Wat betekent 'scrambling' in de taalwetenschap?Merelnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-87525076769756027642011-01-08T13:10:48.000-08:002011-01-08T13:10:48.000-08:00"Welk boek word ik verondersteld te lezen?&qu..."Welk boek word ik verondersteld te lezen?"<br><br>Is deze constructie correct of is het een anglicisme?Ritanoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-16177029446156556522011-01-09T02:22:46.000-08:002011-01-09T02:22:46.000-08:00@Merel: Heel algemeen wordt 'scrambling' i...@Merel: Heel algemeen wordt 'scrambling' in de taalwetenschap gebruikt voor het "door elkaar husselen" van woorden en zinsdelen, zonder dat er duidelijke verplaatsingsregels vanuit een basisvolgorde aan ten grondslag liggen. Een bekend voorbeeld vormen Australische talen met een vrije woordvolgorde. <br><br>Voor het Nederlands wordt de term 'scrambling' vooral gebruikt voor de vrije plaatsing van bijwoorden in het middenstuk van de zin (die als het ware "tussen de andere zinsdelen gescrambled" kunnen worden, zoals in 'Ik heb (daar) (vaak) (toch) rondgelopen' in allerlei volgordes), en voor de verdeling van de zinsdelen bij het in elkaar verstrengelen van hoofdzin en beknopte bijzin (zoals in 'Ik heb jou geprobeerd dit uit te leggen').taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-10220245638139177262011-01-09T02:37:00.000-08:002011-01-09T02:37:00.000-08:00@Rita: De grammatica doet geen uitspraken over goe...@Rita: De grammatica doet geen uitspraken over goed en fout. Jouw zin is een voorbeeld waarbij er uit een beknopte bijzin iets verplaatst wordt. Dat 'welk boek' is het lijdend voorwerp van 'te lezen,' en het hoort dus eigenlijk thuis in de bijzin: 'Ik word verondersteld dit boek te lezen.' Over het algemeen is deze verplaatsing vanuit een beknopte bijzin, zeker als het gaat om een beknopte lijdendvoorwerpszin zonder voegwoord, goed mogelijk.<br><br>Het bijzondere aan deze constructie is wel dat het hier een lijdende vorm betreft met een onduidelijke oorsprong: de actieve variant 'Men veronderstelt mij een boek te lezen' is raar. Deze constructie komt overeen met die met het werkwoord 'achten': 'ik word geacht dat boek te lezen,' die afkomstig zou moeten zijn van een actieve variant 'Men acht mij een boek te lezen.' In het geval van 'achten' heb je in die actieve variant in elk geval de variant met bepaling van gesteldheid 'Men acht mij geschikt,' maar bij 'veronderstellen' is die op zijn best ongebruikelijk. <br><br>Hoe dan ook: de beknopte bijzin 'een boek te lezen' bij 'veronderstellen/achten' komt dus alleen voor bij de lijdende vorm. Dat roept de vraag op naar de ontleding: wat is dit voor een bijzin? Een lijdend voorwerp lijkt het niet te zijn, want het gaat niet om 'iemand iets veronderstellen,' en ook niet om 'iets verondersteld worden.' Het lijkt eerder een geval van een "bepalingvangesteldheidszin." Die is in het Nederlands extreem zeldzaam, omdat vrijwel elke andere bepaling van gesteldheid die je in een bijzin omzet meteen bijwoordelijk wordt (met 'terwijl' of 'zodat'). Maar in deze gevallen, bij 'achten' en veronderstellen' in de lijdende vorm, heb je weinig andere mogelijkheden.<br><br>Hier ligt waarschijnlijk de oorsprong van je aarzeling: verplaatsing vanuit beknopte voorwerpszinnen is meestal prima, vanuit bijwoordelijke bijzinnen is het meestal slecht, en hier hebben we een bijzin die iets ertussenin is. Verplaatsing vanuit zo'n zin heeft dus ook iets geks, alhoewel je ook wel weer het gevoel hebt dat het best kan.<br><br>Vanwege de zeldzaamheid van deze constructie bestaan er volgens mij geen voorschriften uit de taaladviesliteratuur. De taalkundige zal hier pragmatisch mee omgaan en zeggen: kijk, verplaatsing vanuit die bepalingvangesteldheidszin komt genoeg voor om serieus genomen te worden. Dat kan dus best.taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-83382654063863987082011-01-10T02:34:05.000-08:002011-01-10T02:34:05.000-08:00Geachte taalprof,Vaak lees/hoor je dat de wooren i...Geachte taalprof,<br><br>Vaak lees/hoor je dat de wooren idem en ditxf6 achter elkaar worden gebruikt.<br>Mijn vraag is nu: "Is dit niet wat teveel van het goede want de woorden hebben allebei toch dezelfde betekenis?<br><br>Alvast bedankt voor uw antwoord.piet van schuppennoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-37306638802917535682011-01-10T02:37:02.000-08:002011-01-10T02:37:02.000-08:00Beste taalprof,Ik ben nu al een aantal keer tegen ...Beste taalprof,<br><br>Ik ben nu al een aantal keer tegen hetzelfde probleem aangelopen. Ik hoop dat u mij hierbij kunt helpen!<br><br>Wanneer schrijf je 'ervoor' en wanneer 'er voor'? De plaatsbepaling weet ik, dat is 'ervoor', maar in een zin als: Dit heeft ervoor/ er voor gezorgd dat ik radeloos ben.<br><br>Kunt u mij uitleggen welke van de twee goed is en waarom? Bij voorbaat dank!Martinenoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-18665066682859706472011-01-10T02:44:24.000-08:002011-01-10T02:44:24.000-08:00@piet van schuppen: Volgens het WNT staat 'ide...@piet van schuppen: Volgens het WNT staat 'idem dito' vanaf 1950 in Van Dale. Het is dan een versterking van 'idem,' net als het iets later voorkomende 'idem met een sterretje' (dat het niet gehaald lijkt te hebben). De betekenis is daar omschreven als 'precies hetzelfde.' <br><br>In het huidige Nederlands is 'idem dito' echter een vaste combinatie met een ondoorzichtige betekenis. 'dito' komt volgens mij verder alleen bijvoeglijk voor, en heeft dan de betekenis "hetzelfde als net genoemd" ('een rode bloes en een dito broek'). Die betekenis sluit aan bij de oorspronkelijke betekenis van 'dito' ("gezegd" in het Italiaans), maar ook bij het versterkende 'idem dito.'taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-52396058271127462802011-01-10T02:48:38.000-08:002011-01-10T02:48:38.000-08:00@Martine: Als 'er' en 'voor' samen...@Martine: Als 'er' en 'voor' samen xe9xe9n woord vormen, schrijf je het altijd aan elkaar. Dat is in jouw voorbeeld het geval. <br><br>Het kan echter ook voorkomen dat 'voor' een deel van een werkwoord is, dat los staat van dat werkwoord, bijvoorbeeld als iemand je vraagt of de oehoe in Nederland voorkomt, dan kun je antwoorden: 'Ja, die komt er voor.' Dan schrijf je 'er' en 'voor' niet aan elkaar, want dan vormen ze niet samen xe9xe9n woord.taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-15277715436560306132011-01-10T06:42:34.000-08:002011-01-10T06:42:34.000-08:00Beste taalprof,Waarom moet je wel zeggen "de ...Beste taalprof,<br>Waarom moet je wel zeggen "de man die een baan vond" maar kun je niet zeggen "de man die het/een werk vond"?<br>Is 'werk' in die zin dan wel een zelfstandig naamwoord? Gekke gedachte misschien maar ik dacht dat het in die zin iets weg had van een zelfstandig gebruikt voornaamwoord.Florisnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-66532862648999436922011-01-10T06:55:25.000-08:002011-01-10T06:55:25.000-08:00@Floris: 'werk' is in deze betekenis in el...@Floris: 'werk' is in deze betekenis in elk geval een niet-telbaar zelfstandig naamwoord. Daar kun je dus geen telwoord bij zetten, en ook geen lidwoord 'een.' Het bepaald lidwoord 'het' kan er gewoonlijk wel bij, maar in de combinatie 'werk vinden' gaat het niet om een bepaald iets, maar over een onbepaald iets. Het is immers ook niet 'de man die de baan vond.' (en als je daar een betekenis voor kunt verzinnen, bijvoorbeeld de baan was kwijt, dan kun je diezelfde betekenis ook bij 'werk' toepassen en toch krijgen 'de man die het werk vond').taalprofhttp://taalprof.web-log.nlnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-5485559302837797803.post-36462018836330500422011-01-12T00:46:43.000-08:002011-01-12T00:46:43.000-08:00Hier in huis ontstaat nogal eens dicussie of op de...Hier in huis ontstaat nogal eens dicussie of op de vraag: "Is X er niet?" met ja of nee geantwoord moet worden als hij/zij er WEL is. Misschien is het geen kwestie van goed of niet goed maar dat we elkaar goed begrijpen en wij komen er niet uit... Taalprof, heeft u misschien een antwoord?Mariannenoreply@blogger.com